Powództwo o ustalenie przynależności do płci (transseksualizm)
Powództwo o ustalenie przynależności do płci transseksualisty (art. 189 k.p.c. w zw. z art. 23 i 24 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Powód bezspornie posiada interes prawny w żądaniu ustalenia tego, że jest kobietą. Nieunikniony postęp cywilizacyjny i społeczny, związany z tym rozwój wiedzy i zmiana ocen prawnych nowych definiowanych z czasem zjawisk społecznych prowadzą do tego, że dla jasności wywodu konieczne jest wskazanie obecnej modelowej sytuacji w takim przypadku. Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że pojęcie „zmiana płci'' dotyczy dwóch aspektów. Pierwszy to formalna, prawna zmiana płci osoby fizycznej ujawnionej w dokumentach urzędowych. Po takiej zmianie, osoba uznawana jest w świetle prawa za przedstawiciela płci przeciwnej ze wszystkimi tego konsekwencjami (np. wiek emerytalny). Drugi aspekt, to korekta ciała dostosowująca organizm do płci odczuwanej, odmiennej od pierwotnej płci fizycznej, z czym wiąże się przede wszystkim operacyjna korekta płci.
Prawo polskie do chwili obecnej nie przewiduje szczególnych unormowań dotyczących zmiany płci ujawnionej (wpisanej) w akcie urodzenia. Problemy związane z transseksualizmem i interseksualizmem orzecznictwo sądowe i doktryna prawa rozwiązują jednak na podstawie obowiązujących przepisów ogólnych.
W zasadzie zmiana płci dotyczy dwóch sytuacji, a mianowicie przypadku zdiagnozowania u danej osoby transseksualizmu, bądź interseksualizmu (hermafrodytyzmu). Formalnej zmiany płci można dokonać dopiero po nabyciu pełnej zdolności do czynności prawnych (osiągnięciu pełnoletniości).
Podstawą do zmiany płci jest nie tyle stwierdzenie rozbieżności odczuwania płci psychicznej od fizycznej, ile zdiagnozowanie transseksualizmu, bądź interseksualizmu, połączonego z odmienną identyfikacją płciową.
Wyrok SO w Słupsku z dnia 20 listopada 2017 r., I C 36/17
Standard: 79753 (pełna treść orzeczenia)
W judykaturze nie budzi wątpliwości pogląd, że dopuszczalne jest dochodzenie w procesie płci transseksualisty w oparciu o powództwo z art. 189 k.p.c., przy czym pozwanymi w sprawie powinni być rodzice powoda (vide: m.in. uchwała SN z 22 września 1995 r., III CZP 118/95, wyrok SN z dnia 6 grudnia 2013 r., I CSK 146/13).
Dopuszczalność powództwa o ustalenie w świetle art. 189 k.p.c zależy od istnienia interesu prawnego w ustaleniu, który istnieje wtedy, gdy powód w potrzebie ochrony swej sfery prawnej, uczynić może zadość przez ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy powołując się na dotychczasowe orzecznictwo oraz teorię, w wyroku z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 125/03, który to pogląd w niniejszym składzie Sąd Apelacyjny w pełni podziela - interes prawny w znaczeniu art. 189 k.p.c. należy pojmować jako istniejącą po stronie podmiotu dochodzącego ochrony potrzebą wprowadzenia jasności i pewności w sferze jego sytuacji prawnej - stanu cywilnego (vide: wyrok SN z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 125/03).
Strona powodowa wykazała obiektywną i wywołaną niepewnością jej sfery prawnej potrzebą uzyskania wyroku o treści określonej w żądaniu pozwu. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 marca 1991 r., III CRN 28/91, Sąd najwyższy stwierdził, że rozwiązania problemu rozbieżności między ujawnionymi w aktach stanu cywilnego danymi na temat przynależności płci a psychicznym poczuciem więzi z płcią można poszukiwać przy wykorzystaniu wpisu wzmianki dodatkowej w aktach stanu cywilnego, a podstawą do jej dokonania może być prawomocne orzeczenie sądu wydane w wyniku wyroku ustalenia płci na podstawie art. 189 k.p.c (vide; wyrok SN z dnia 22 marca 1991 r., III CRN 28/91).
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 2 lutego 2016 r., I ACa 104/15
Standard: 10213 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 10215