Tajemnica zawodowa dziennikarza (art. 15 ust. 2 Pr.Pras i art. 180 § 2 i 3 k.p.k.)
Prawo do informowania prasy; tajmenica dziennikarska; prowokacja dziennikarska (art. 5 Pr.Pras.) Tajemnica zawodowa Tajemnice zawodowe i służbowe (art. 180 k.p.k.) Ochrona tajemnicy w procesie cywilnym (art. 261 § 2 k.p.c.) Ustawa Prawo prasowe
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Szczególna ochrona dziennikarskich źródeł informacji wiąże się z uznaniem mediów za strażnika demokracji i pluralizmu (zob. orzeczenia ETPC z: 27 marca 1996 r. w sprawie Goodwin przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 17488/90; 22 listopada 2007 r. w sprawie Voskuil przeciwko Holandii, skarga nr 64752/01; 14 września 2010 r. w sprawie Sanoma Uitgevers B.V. przeciwko Holandii, skarga nr 38224/03).
Brak szczególnej ochrony źródeł informacyjnych prowadzić może do utraty zaufania informatorów do dziennikarzy, a także do obawy przed nawiązywaniem i utrzymywaniem tego rodzaju współpracy. Będzie to stanowić poważną przeszkodę w prawidłowym funkcjonowaniu prasy oraz innych środków masowego przekazu. W orzecznictwie ETPC wskazywano jednocześnie, że nie w każdym wypadku, gdy władze publiczne wchodzą w posiadanie materiałów stanowiących tajemnicę dziennikarską, nawet obejmujących dziennikarskie źródła informacji, ingerencja w prawo określone w art. 10 ust. 1 Konwencji europejskiej jest nieproporcjonalna. W przywołanym wyżej orzeczeniu w sprawie Weber i Saravia przeciwko Niemcom, w której jedną ze skarżących była dziennikarka, zarzucano również naruszenie art. 10 ust. 1 Konwencji przez to, że w drodze monitoringu strategicznego połączeń telekomunikacyjnych możliwe było pozyskanie informacji identyfikujących jej źródła. Europejski Trybunał Praw Człowieka nie dopatrzył się w niemieckich unormowaniach sprzeczności z art. 10 ust. 1 Konwencji. Po pierwsze, strategiczny monitoring połączeń nie był skierowany bezpośrednio na ustalenie danych, na podstawie których można było zidentyfikować źródła informacji - celem nie było ujawnienie tych źródeł. Nie pozyskiwano danych telekomunikacyjnych dziennikarzy, lecz jedynie osób zaangażowanych w działalność przestępczą. Po drugie, jak wskazał ETPC, niemieckie przepisy nie przewidywały wprawdzie szczególnych gwarancji dotyczących ochrony wolności prasy, w szczególności przed ujawnieniem źródeł informacji, jednak zawierały szereg innych (ogólnych) gwarancji minimalizujących ryzyko arbitralności i ekscesów (zob. § 151-152 uzasadnienia ww. orzeczenia). Z tego powodu ETPC nie uznał naruszenia art. 10 Konwencji.
Problem ujawniania dziennikarskich źródeł informacji pojawił się również w sprawie Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B.V. i inni przeciwko Holandii (wyrok z 22 listopada 2012 r., skarga nr 39315/06). ETPC stwierdził (większością pięć do dwóch głosów) naruszenie art. 10 Konwencji. Motywem sprawy było zobowiązanie dziennikarzy przez holenderskie organy władzy publicznej do ujawnienia, kto przekazał informację o nieuprawnionym wycieku tajnych dokumentów z holenderskich służb specjalnych do osób zaangażowanych w działalność przestępczą. Podstawowym celem podsłuchiwania rozmów dziennikarzy w tej sprawie było ustalenie ich informatorów. Ponadto holenderskie prawo nie przewidywało, by uprzednią zgodę na uchylenie tajemnicy dziennikarskiej wydał sąd. Nie było natomiast dla ETPC wystarczające w tym wypadku zagwarantowanie mechanizmów kontroli następczej sprawowanej przez niezależne organy, gdyż kontrola taka nie pozwala przywrócić naruszonej uprzednio poufności źródeł informacji (§ 100-101 uzasadnienia ww. orzeczenia). Podobne stanowisko co do konieczności istnienia uprzedniej sądowej kontroli nad uchylaniem tajemnicy dziennikarskiej ETPC zajął również w wyroku w sprawie Sanoma Uitgevers B.V. przeciwko Holandii, skarga nr 38224/03.
Problem tajemnicy dziennikarskiej był także rozważany w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyroki TK z 30 października 2006 r., sygn. P 10/06; 12 maja 2008 r., sygn. SK 43/05). W wyroku pełnego składu o sygn. P 10/06, Trybunał wskazał na zasadność rozpatrywania tej tajemnicy w perspektywie art. 14 oraz art. 54 Konstytucji. Pierwszy wyraża zasadę ustrojową, podkreślając doniosłość wolności prasy w społeczeństwie demokratycznym. Drugi dotyczy wyrażania poglądów w każdej formie oraz w każdych okolicznościach. Trybunał szerzej nie wypowiadał się natomiast o konstytucyjnych wymogach ochrony tajemnicy dziennikarskiej w kontekście niejawnego pozyskiwania informacji o osobach w drodze czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Na znaczenie tajemnicy dziennikarskiej, jako istotnego komponentu wolności prasy i wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, zwraca się uwagę w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale z 19 stycznia 1995 r. (sygn. akt I KZP 15/94) SN zaznaczył: "tajemnica zawodowa dziennikarza stanowi niewątpliwie istotny czynnik niezależności prasy i stwarza korzystne warunki dla uzyskania zaufania społecznego. Pozwala bowiem na własną ocenę różnych przejawów życia społecznego, bez konieczności ujawnienia źródeł informacji lub nazwiska autora materiału prasowego. Chroniąca dziennikarza tajemnica zawodowa eliminuje możliwe wpływy na treść publikacji ze strony czynników politycznych i administracyjnych, w tym także policji, organizacji społecznych i zawodowych, różnych grup interesów czy poszczególnych zainteresowanych osób".
Wyrok TK z dnia 30 lipca 2014 r., K 23/11
Standard: 1440 (pełna treść orzeczenia)
Art. 15 (ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe) po pierwsze, przyznaje autorowi materiału prasowego prawo do zachowania w tajemnicy swojego nazwiska. Po drugie, określono w jego treści zakres podmiotowy i przedmiotowy tajemnicy dziennikarskiej, wskazując na to, że dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnienie tych danych. Po trzecie, wskazano w treści tego przepisu, że dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich (…). Jeżeli interesujące organ procesowy informacje mieszczą się w tak określonych granicach tajemnicy zawodowej, to przesłuchanie dziennikarza na te okoliczności po stwierdzeniu ich niezbędności i niemożliwości ich ustalenia na podstawie innego dowodu, możliwe jest wyłącznie po zwolnieniu dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej (art. 180 § 1 i 2 k.p.k.).
Informacje, które dziennikarz uzyskał od rzecznika prasowego organu administracji rządowej z przeznaczeniem do publikacji w artykule prasowym, nie są objęte tajemnicą dziennikarską określoną w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.).
Postanowienie SN z dnia 24 sierpnia 2010 r.; WZ 36/10
Standard: 13989 (pełna treść orzeczenia)