Współwłasność a współuczestnictwo

Współuczestnictwo konieczne zatem powstaje wszędzie tam, gdzie sytuacja prawna kilku osób jest jednakowa w stosunku do treści żądania powództwa, a przepis szczególny nie udziela samodzielnej legitymacji procesowej każdej z tych osób lub niektórej z nich. Nie jest jednak uzasadnione stanowisko, zgodnie z którym w każdym procesie dotyczącym współwłasności bezwzględnie muszą zostać pozwani wszyscy współwłaściciele. Na tle spraw dotyczących współwłasności może występować różnego rodzaju współuczestnictwo, z tym wszakże zastrzeżeniem, że zawsze będzie to współuczestnictwo materialne, gdyż wzajemne stosunki prawne zachodzące pomiędzy współwłaścicielami opierają się na więzi wewnętrznej - materialnej. Więź ta sięga istoty łączącego ich stosunku materialnoprawnego, jaki właśnie wynika z istoty współwłasności. Może jednak na tle współwłasności zachodzić współuczestnictwo jednolite, jeżeli w ramach konkretnego stosunku prawnego istnieje prawna konieczność jednolitego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich współwłaścicieli, może zachodzić też współuczestnictwo konieczne, gdy legitymacja procesowa przysługuje wszystkim współuczestnikom łącznie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1975 r., sygn. akt III CRN 288/75, OSNC 1976/10/211). Oczywiście sytuacja taka będzie mieć miejsce w przypadku występowania współwłasności łącznej.

Należy podkreślić, że przepis art. 198 k.c. przewiduje, iż każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli, tj. może zawierać także umowy dotyczące udziału, o ile nie wywierają one wpływu na całość sytuacji wspólnej rzeczy lub udziałów pozostałych współwłaścicieli. Nie pozostaje on w żadnej zależności w tym względzie od innych współwłaścicieli. W razie rozporządzenia tym udziałem nie ulega wzruszeniu wpis do księgi wieczystej pozostałych współwłaścicieli. Z powyższego wynika też, iż żaden współwłaściciel nie jest uprawniony do rozporządzania udziałami innych współwłaścicieli. Przy czym konieczne jest określenia czyje udziały dotychczasowych właścicieli i w jakich częściach zostają przeniesione na konkretnych nabywców (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt VI ACa 1547/12).

W sprawie dotyczącej zobowiązania do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży (złożenia oświadczenia woli w tym względzie) po stronie powodowej, jak i pozwanej muszą występować wyłącznie wszyscy kontrahenci takiej umowy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., sygn. akt V CZ 33/05, LEX nr 603431). Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 października 2014 r. (sygn. akt V CZ 26/14, LEX nr 1551683), jeżeli każdy z powodów dochodzi roszczeń odpowiednich do jego udziału we współwłasności, a czynności procesowych dokonuje na swoją tylko rzecz i ze skutkiem tylko dla siebie, to więzi między nimi nie mają cech współuczestnictwa jednolitego w rozumieniu art. 73 § 2 k.p.c. Powodów tych łączy więź charakterystyczna dla współuczestnictwa materialnego, u podstaw którego leży stosunek współwłasności, ale zwykłego (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 marca 2017 r., I ACa 915/16

Standard: 10152 (pełna treść orzeczenia)