Przesłanki odszkodowania i zadośćuczynienia
Przesłanki roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienia (art. 552 k.p.k.)
Przechodząc do oceny zasadności roszczenia o zadośćuczynienie i odszkodowanie z tytułu stosowania tymczasowego aresztowania w sprawie należy stwierdzić, że podstawą prawną tych roszczeń jest art. 552 § 4 k.p.k. Jego brzemiennie obowiązujące od dnia 15 kwietnia 2016r. jest identyczne z brzmieniem z okresu sprzed dnia 01 lipca 2015r., a zatem nadal aktualne pozostają poglądy doktryny i orzecznictwo zapadłe na gruncie stanu prawnego sprzed dnia 01 lipca 2015r.
Przesłankami koniecznymi do uznania zasadności roszczeń z art. 552 § 4 k.p.k. jest wykazanie następujących okoliczności łącznie:
1) zastosowania wobec wnioskodawcy tymczasowego aresztowania,
2) niesłuszności zastosowania tego środka zapobiegawczego,
3) wydania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie,
4) poniesienia szkody majątkowej i niemajątkowej (krzywdy) i jej wysokości,
5) związku przyczynowego pomiędzy odniesioną szkodą (zarówno materialną jak i niematerialną), a tymczasowym aresztowaniem.
Zgodnie z orzecznictwem, odpowiedzialność Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie (art. 552 § 4 k.p.k.) oparta jest na zasadzie ryzyka (uchwała SN z dnia 15.09.1999r., sygn. akt I KZP 27/99, OSNKW 1999/11-12/72 oraz wyrok SN z dnia 28.05.2002r., sygn. akt III KKN 452/99, LEX nr 53905).
W orzecznictwie wskazuje się, iż niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie będzie miało miejsce wówczas, gdy było ono stosowane z naruszeniem przepisów k.p.k., dotyczących tego środka zapobiegawczego albo okazało się niezasadne z punktu widzenia ostatecznego (prawomocnego) rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności karnej, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w tej sprawie, a także w toku postępowania w przedmiocie odszkodowania lub zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie.
Oznacza to, że oceny słuszności tymczasowego aresztowania, na gruncie przepisu art. 552 § 4 k.p.k., należy dokonywać przede wszystkim z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie.
Z tego punktu widzenia, za niewątpliwie niesłuszne, uznać należy każde tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego), który ostatecznie został m. in. prawomocnie uniewinniony.
Rozważając problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tego tytułu, trzeba zwrócić uwagę na to, że wchodzi ona w grę tylko wówczas, gdy osoba pozbawiona wolności w tym trybie rzeczywiście poniosła szkodę, która nie została jej zrekompensowana. Stanowi to samodzielną i niezależną przesłankę takiej odpowiedzialności.
Wyrok SO w Poznaniu z dnia 23 marca 2017 r., III Ko 586/16
Standard: 10118 (pełna treść orzeczenia)
W kwestiach z zakresu prawa materialnego, nie uregulowanych (…) w rozdziale 58 Kodeksu postępowania karnego, mają wprost zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego odnoszące się zwłaszcza do problematyki zasad ustalania zaistnienia szkody i krzywdy (w tym również kwestia związku przyczynowego), określania wysokości odszkodowania, zadośćuczynienia, przyczynienia do powstania szkody, wyłączenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za powstałą szkodę, nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 k.c., a także zasądzania odsetek.
Zasada powyższa obejmuje więc również przywołany przez Sąd Apelacyjny art. 445 § 2 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c. nakazujący, aby suma przyznana tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę była „odpowiednia
Orzeczenie w przedmiocie zasądzenie odszkodowania w trybie art. 552 k.p.k., zarówno w zakresie poniesionej szkody, jak i wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, opierać się musi na czytelnych kryteriach zweryfikowanych przeprowadzonymi dowodami oraz powszechnie przyjętymi zasadami zakreślającymi granice subiektywnego odczucia krzywdy przez wnioskodawcę – oskarżonego żądającego odszkodowania
Wyrok SN z dnia 3 lipca 2007 r., II KK 321/06
Standard: 77227 (pełna treść orzeczenia)