Zainteresowany współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku
Zainteresowani w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, uczestnicy postępowania (art. 1025 § 1 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Współwłaściciel nieruchomości występujący z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po innym jej współwłaścicielu ma interes, w rozumieniu art. 1025 § 1 zd. 1 k.c., nie tylko w uzyskaniu w ogóle stwierdzenia nabycia spadku, ale również w prawidłowym wykazaniu następstwa po spadkodawcy - współwłaścicielu, zważywszy na to, że spadkobiercy staną się współwłaścicielami takiej nieruchomości. Dlatego też nie można ograniczać interesu prawnego współwłaściciela tylko do uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku, bez względu na jego treść. W przeciwnym wypadku nie mógłby wnieść środka odwoławczego od orzeczeń co do istoty sprawy, czy skargi kasacyjnej, a takich ograniczeń podmiotowych nie przewidują ogólne przepisy o postępowaniu nieprocesowym - art. 518 k.p.c. i art. 519 k.p.c., jak i regulujące postępowania o stwierdzenie nabycia spadku oraz o uchylenie lub zmianę prawomocnego postanowienia spadkowego.
W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazywał, że krąg osób mających interes prawny w uzyskaniu prawidłowego stwierdzenia nabycia spadku, a tym samym w złożeniu wniosku o zmianę postanowienia spadkowego nie można ograniczyć do spadkobierców, wierzycieli spadkobierców i wierzycieli spadku. Interes prawny w złożeniu takiego wniosku może mieć także współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku (zob. postanowienia z dnia 12 stycznia 1983 r., III CRN 218/82 i z dnia 6 lutego 2008 r., II CSK 433/07).
W uchwale z dnia 11 lutego 1958 r., 3 CO 29/57 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że współwłaściciel nieruchomości może domagać się stwierdzenia nabycia spadku po innym współwłaścicielu na rzecz jego spadkobierców, chociaż sam nie rości sobie praw do spadku, a ponadto wskazał, że położenie współwłaściciela w stosunku do spadkobierców zmarłego dalszego współwłaściciela jest podobne do sytuacji wierzycieli spadkodawcy).
Ze względu na domniemanie prawne statuowane w art. 1025 § 2 k.c., współwłaściciel rzeczy, w postępowania o zniesienie współwłasności, nie może kwestionować w trybie art. 618 § 1 k.p.c. uprawnień następców prawnych po innym współwłaścicielu, jeśli legitymują się prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. W takiej sytuacji współwłaściciel może wystąpić z wnioskiem o uchylenie lub zmianę postanowienia spadkowego.
Postanowienie SN z dnia 7 października 2020 r., V CSK 560/18
Standard: 52283 (pełna treść orzeczenia)
Jako współwłaścicielka nieruchomości udziałów we współwłasności, które wchodzą w skład spadku po spadkodawcy, ma ona interes prawny w ustaleniu spadkobierców (art. 1025 § 1 kc.) – pozostałych współwłaścicieli. Jej interes sprowadzałby się więc jedynie do możliwości złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, natomiast wyłączone byłoby jej uczestnictwo w sytuacji, gdy wniosek taki zostałby złożony przez inną osobę. Z tego właśnie względu wnioskodawczyni nie została przez Sąd Rejonowy w Szamotułach wezwana do udziału w sprawie I Ns (...) o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie art. 510 § 2 kpc. – nie miała statusu zainteresowanej w rozumieniu art. 510 § 1 kpc.
Innymi słowy, wnioskodawczyni miałaby interes prawny w zainicjowaniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w celu ustalenia kręgu spadkobierców, nie jest natomiast zainteresowaną uprawnioną do udziału w zainicjowanym już postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku – z chwilą złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku przez inną osobę, interes prawny współwłaściciela rzeczy zostanie zrealizowany, gdyż sąd z urzędu ustali krąg spadkobierców spadkodawcy będącego współwłaścicielem.
Sąd Okręgowy podziela zatem pogląd Sądu Najwyższego wyrażony orzeczeniu z dnia 11 lutego 1958 r. (3 CO 29/57, OSN 1958/5/120), zgodnie z którym współwłaściciel nieruchomości może domagać się stwierdzenia nabycia spadku po innym współwłaścicielu, nawet jeżeli sam nie rości sobie praw do spadku. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy stwierdził jednak, iż współwłaściciel, który sam nie rości sobie praw do spadku, „ma interes w tym, by prawa do spadku po zmarłym (współwłaścicielu) zostały stwierdzone, aczkolwiek jest mu obojętne, kto i w jakich częściach spadek dziedziczy”. W przytoczonym przez Sąd Rejonowy postanowieniu z dnia 23 lutego 2005 r. (III CK 298/04, niepubl.) Sąd Najwyższy, przyznając współwłaścicielowi nieruchomości przymiot zainteresowanego w rozumieniu art. 679 § 2 kpc., odwołał się do wskazanego wyżej orzeczenia tego Sądu z dnia 11 lutego 1958 r. i zaznaczył zarazem, że interes ten wynika faktu, że ów współwłaściciel wytoczył powództwo o uzgodnienie z rzeczywistym stanem prawnym treści księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, w której udział wchodzi w skład spadku.
W niniejszym wypadku z powyższych względów wnioskodawczyni nie ma interesu prawnego w inicjowaniu postępowania z art. 679 kpc. W niniejszych okolicznościach interes wnioskodawczyni jako współwłaściciela nieruchomości nie uprawnia do zainicjowania postępowania o zmianę prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, a także do udziału w nim na prawach uczestnika.
Wnioskodawczyni miała bowiem interes prawny w ustaleniu kręgu spadkobierców, ale nie w jego weryfikowaniu. Z chwilą ustalenia przez sąd w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku kręgu spadkobierców po spadkodawcy będącym zarazem współwłaścicielem rzeczy interes innego współwłaściciela nie ma charakteru prawnego (nawet pośredniego). Interes prawny przejawia się w zainteresowaniu ustaleniem kręgu (jakiegokolwiek) spadkobierców. Współwłaściciel ma natomiast interes osobisty przejawiający się w dążeniu do ustalenia spadkobiercami osób zgodnych z jego oczekiwaniami, odpowiadających mu personalnie. Skład osobowy i ilościowy pozostałych współwłaścicieli nieruchomości, rzutujący na sposób wykonywania prawa współwłasności, w tym zarządzania nią, pozostaje poza sferą interesu prawnego współwłaściciela (o prawnym sposobie zarządu decyduje wielkość udziału we współwłasności, a nie ilość liczba współwłaścicieli lub ich cechy personalne) – interes ten można traktować jako szeroko pojęty interes majątkowy.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2000 r. (IV CKN 470/00, niepubl.) Sąd Najwyższy odmówił interesu prawnego w zainicjowaniu tożsamego postępowania osobie, której interes przejawiał się w dążeniu do ustalenia spadkobierców Skarbu Państwa z uwagi na możliwość skorzystania w takim wypadku z prawa pierwokupu całej nieruchomości. Z kolei w postanowieniu z dnia 12 stycznia 1983 r. (III CRN 218/82, OSNCP 1983/8/124) Sąd Najwyższy przyznał status zainteresowanego w rozumieniu art. 679 § 2 kpc. współwłaścicielowi rzeczy, jednak odwołał się do szczególnych okoliczności, które nie zachodzą w niniejszym wypadku (kwestii skuteczności czynności zachowawczych ustalonego spadkobiercy wobec ewentualnych dalszych spadkobierców oraz posiadania przez wnioskodawcę potencjalnego statusu wierzyciela spadku).
Wnioskodawczyni nie miała zatem legitymacji do wszczęcia niniejszego postępowania.
Postanowienie SO w Poznaniu z dnia 24 marca 2017 r., II Ca 1371/16
Standard: 10037 (pełna treść orzeczenia)
W judykaturze przyjmuje się przy tym zgodnie, że interes prawny w stwierdzeniu nabycia spadku oraz w żądaniu zmiany prawomocnego postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku może mieć także współwłaściciel przedmiotów wchodzących w skład spadku (uchwała SN z dnia 11 lutego 1958 r., III CO 29/57, postanowienie SN z dnia 12 stycznia 1983 r., III CRN 218/82, postanowienie SN z 9 kwietnia 2010 r., III CSK).
Postanowienie SN z dnia 4 stycznia 2012 r., III CZ 78/11
Standard: 25001 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 25022 (pełna treść orzeczenia)