Roszczenie negatoryjne

Roszczenie negatoryjne znajduje zastosowanie w razie obiektywnego naruszenia cudzego prawa. Tym samym, nie są istotne okoliczności podmiotowe leżące po stronie osoby ingerującej w cudzą własność, takie jak wina czy zła wiara. Treścią roszczenia negatoryjnego jest żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz żądanie zaniechania innych naruszeń niż pozbawienie właściciela władztwa nad rzeczą.

Sformułowanie przywrócenie stanu zgodnego z prawem można pojmować na rozmaite sposoby. Zgodnie z ujęciem szerszym, chodzi tu o przywrócenie stanu, jaki by istniał, gdyby własność nie została naruszona. Żądanie to obejmuje zatem usunięcie wszelkich dokonanych bezprawnie zmian.

Powyższe uregulowanie dotyczące ochrony prawa własności znajduje odpowiednie zastosowanie także do ochrony ograniczonych praw rzeczowych (por. wyrok SN z dnia 6 września 2000 r., II CKN 322/00, LEX nr 52607), do których zgodnie z art. 244 § 1 k.c. zalicza się m.in. służebność. Ustawodawca na kanwie art. 251 k.c. przewidział bowiem, że do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.

Wyrok SO w Szczecinie z dnia 24 listopada 2017 r., II Ca 667/17

Standard: 22133 (pełna treść orzeczenia)

Pierwsze żądanie strony powodowej, znajduje oparcie w przepisie, które chroni prawo własności za pomocą roszczenia o zakazanie naruszeń Zgodnie z art. 222 § 2 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Z powyższego poglądu wynika, że roszczenie negatoryjne (actio negatoria). powstaje, gdy prawo własności zostało naruszone w inny sposób niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą.

W doktrynie, jako przykłady powstania dla właściciela roszczenia negatoryjnego, wskazuję się sytuacje, gdy inna osoba, nie będąc do tego uprawnioną, przejeżdża lub przechodzi przez jego nieruchomość, kieruje na nią odpływ wody deszczowej, zakłada urządzenia doprowadzające gaz, łowi ryby w jego jeziorze. Podkreśla się przy tym, że przy roszczeniu negatoryjnym chodzi o taką ingerencję w sferę prawa własności, która stanowi bezprawne jego naruszenie. Określonej osobie może przysługiwać, bowiem prawo do wkroczenia w sferę uprawnień właściciela, na przykład z tytułu służebności drogi koniecznej. Roszczenie negatoryjne przysługuje także, gdy właściciel nieruchomości sąsiedniej dopuszcza się immisji przekraczającej granice przeciętnej miary, wyznaczone przez społeczno- gospodarcze przeznaczenie nieruchomości i stosunki miejscowe - zakaz takich immisji przewiduje art. 144 kc.

O zasadności roszczenia negatoryjnego można mówić tylko w przypadku samowolnego i bezprawnego przekraczania zakresu uprawnień przysługujących danej osobie w odniesieniu do cudzej rzeczy (por. komentarz do art. 222 kc pod red. Gutowskiego z 2016, Legalis).

Za naruszenie własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, nie może być uznane posadowienie przed osobę trzecią na nieruchomości powoda budowli podziemnej w postaci schronu przeciwlotniczego, jeżeli stan taki istniał przed zbyciem nieruchomości przez pozwaną na rzecz powoda. Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, taki stan istniał w dacie nabycia przedmiotowej nieruchomości przez powoda, i trwa niezmiennie do dnia dzisiejszego. Trudno zatem uznać, że od momentu objęcia we władanie, a tym bardziej w posiadanie, przez powoda nieruchomości gruntowej położonej w M. przy ul. (...), doszło ingerencji pozwanej w prawo własności powoda, ponieważ nie było takiego zachowania pozwanej.

Wyrok SO w Olsztynie z dnia 29 marca 2017 r., IX Ca 1148/16

Standard: 9883 (pełna treść orzeczenia)