Wykładnia oświadczenia woli pełnomocnika

W wyroku z dnia 31 sierpnia 2017 r., V CSK 675/16 Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli oświadczenie woli składa pełnomocnik w imieniu reprezentowanego, ustalenia rzeczywistej woli stron należy dokonywać z punktu widzenia składającego oświadczenie pełnomocnika (art. 95 w związku z art. 65 KC).

Jest to uszczegółowienie ustabilizowanego w orzecznictwie poglądu, że na tle art. 65 KC przyjmuje się tzw. kombinowaną metodę wykładni oświadczeń woli, łączącą ze sobą element subiektywny, akcentujący znaczenie woli oświadczającego, i element obiektywny, wyrażający dążenie do ochrony zaufania adresata oświadczenia woli (por. uchwałę SN z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95 i wyroki SN z dnia 2 grudnia 2011 r., III CSK 55/11 oraz z dnia 24 marca 2017 r., I CSK 443/16).

W przypadku oświadczeń woli składanych drugiej stronie metoda ta zakłada w pierwszej fazie konieczność ustalenia, w jaki sposób strony rozumiały składane sobie oświadczenia. Jeżeli okaże się, że rozumiały je tak samo, przypisywały im zgodny sens i doszło między nimi do porozumienia (tzw. faktyczny konsens), sąd powinien przyjąć za podstawę rozstrzygnięcia taką treść oświadczeń, jaką przypisywały im strony, chociażby odbiegała ona od treści, którą nadałby jej typowy, rozsądny odbiorca.

Konieczność przywiązania znaczenia do subiektywnego sposobu rozumienia treści oświadczeń, jeżeli strony porozumiały się co do ich sensu, stanowi podstawę reguły falsa demonstratio non nocet, zgodnie z którą niewłaściwy sposób wyrażenia oświadczenia nie ma znaczenia, jeżeli adresat przypisał mu sens zgodny z wolą oświadczającego. Koncepcja ta nakazuje odstąpić od językowych reguł wykładni, nawet jeśliby mogły one prowadzić do jasnych rezultatów, jeżeli okaże się, że między stronami doszło do faktycznego konsensu co do innego niż wynikający z dyrektyw lingwistycznych znaczenia oświadczenia.

Postanowienie SN z dnia 20 czerwca 2018 r., II CSK 99/18

Standard: 18144 (pełna treść orzeczenia)

Pełnomocnictwo legitymuje pełnomocnika wobec osób trzecich do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy, a zatem zarówno w interesie tych osób, jak i samego pełnomocnika powinien być określony wyraźnie i precyzyjnie zakres pełnomocnictwa.

Granice umocowania pełnomocnika określa w sposób autonomiczny i jednostronny sam mocodawca w oświadczeniu woli o udzieleniu określonej osobie pełnomocnictwa.

Jeżeli treść pełnomocnictwa nasuwa wątpliwości co do zakresu umocowania, to niezbędna jest wykładnia woli mocodawcy. Wykładnia ta powinna być dokonana w sposób zobiektywizowany przez uwzględnienie znaczenia, jakie osoby trzecie - a także adresaci oświadczenia - mogły w danych okolicznościach zasadnie przypisać wyrażeniom użytym w treści pełnomocnictwa.

Przy wykładni czynności prawnej polegającej na udzieleniu pełnomocnictwa należy stosować dyrektywy interpretacyjne zawarte w art. 65 § 1 k.c., co oznacza, że przesądzającego znaczenia nie można przypisywać semantycznemu brzmieniu oświadczenia.

Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2018 r., I PK 19/17

Standard: 24958 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli oświadczenie woli prowadzące do zawarcia umowy składa pełnomocnik w imieniu reprezentowanego, ustalenia rzeczywistej woli stron należy dokonywać z punktu widzenia składającego oświadczenie pełnomocnika (art. 95 w związku z art. 65 k.c.).

Do aktu tworzenia oświadczenia woli, jak i wyrażenia jego treści, dochodzi po stronie pełnomocnika, jego zatem świadomość lub swoboda podjęcia decyzji jest rozstrzygająca do oceny wady oświadczenia woli określonej w art. 82 k.c., i jego wyobrażenie co do treści czynności prawnej powinno być decydujące z punktu widzenia błędu (art. 84 k.c.). Stanowisko to chroni ponadto drugą stronę czynności prawnej przed sprzecznym z dobrymi obyczajami działaniem pełnomocnika, o którym świadomości nie miał mocodawca.

Pogląd ten należy odnieść także do okoliczności miarodajnych z punktu widzenia wykładni oświadczeń woli, dostrzegając, że przedmiotem tej wykładni jest w rozważanej sytuacji oświadczenie pełnomocnika.

Przy stosowaniu subiektywnego wzorca wykładni pierwszorzędne znaczenie mają zatem wola i intencja pełnomocnika, jako składającego oświadczenie, co do nadania mu określonej treści, a także jego wyobrażenie o treści oświadczenia, którego pełnomocnik jest adresatem. Z perspektywy pełnomocnika ocenie podlegają okoliczności decydujące o potrzebie sięgnięcia do zasady falsa demonstratio non nocet, istnieniu konsensu lub o braku porozumienia. Wzgląd na osobę pełnomocnika ma także priorytet przy wykładni prowadzonej metodą obiektywną w tych przypadkach, gdy ocenie podlegają okoliczności wiążące się z osobą składającego oświadczenie.

Wyrok SN z dnia 31 sierpnia 2017 r., V CSK 675/16

Standard: 18145 (pełna treść orzeczenia)