Charakterystyka umowy pożyczki

Umowa pożyczki w prawie polskim ma charakter konsensualny, a nie realny, stąd też dla jej dojścia do skutku i ważności nie ma znaczenia wydanie przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy. Na podstawie umowy dochodzi do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na biorącego. Z uwagi na to, że są nim pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, do skutecznego przeniesienia ich własności nie wystarczy samo zawarcie umowy, niezbędne jest również faktyczne przeniesienie posiadania przedmiotu pożyczki (art. 155 § 2 k.c.).

Bezpośrednim skutkiem zawarcia umowy pożyczki nie jest przeniesienie przez biorącego pożyczkę własności oznaczonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku na pożyczkobiorcę, lecz powstanie zobowiązania dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego pożyczkę. Kwestia przeniesienia własności przedmiotu umowy stanowi natomiast element wykonania umowy, nie mając wpływu na samo zawarcie tej umowy i jej dojście do skutku. [Wyrok SA w Warszawie z 23.07.2020 r., I ACa 390/19. Wyrok SN z 25.01.2023 r., II NSNc 146/23, Wyrok SN z dnia 6 maja 2022 r., II CSKP 185/22, Wyrok SN z dnia 29 maja 2015 r., V CSK 448/14, wyrok SN z 29.05.2015 r., V CSK 448/14}

Zgodnie z ugruntowanym poglądem doktryny i orzecznictwa, umowa pożyczki jest umową dwustronnie zobowiązującą, ze względu na fakt, że obie jej strony zaciągają zobowiązania; nie jest natomiast umową wzajemną, gdyż zwrot jej przedmiotu nie stanowi świadczenia wzajemnego ani nie jest przyczyną lub odpowiednikiem świadczenia dającego pożyczkę. Do essentialia negotii umowy pożyczki należy oznaczenie stron i określenie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, zobowiązanie pożyczkodawcy do ich przeniesienia, a nadto obowiązek pożyczkobiorcy zwrotu przedmiotu pożyczki. [ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2023 r., II NSNc 146/23Wyrok SO w Poznaniu z 10.02.2020 r., XII C 30/19, LEX nr 2780789.]

Wszystkie powyższe elementy są łącznie konieczne do możliwości zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy pożyczki określonej w treści art. 720 k.c. Brak spełnienia choćby jednego z nich uniemożliwia powyższa kwalifikację. 

Wyrok NSA z dnia 29 sierpnia 2023 r., III FSK 234/23

Standard: 86947 (pełna treść orzeczenia)