Charakterystyka umowy pożyczki
Umowa pożyczki (art. 720 k.c.) Podatek od umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b); art. 6 ust. 1 pkt 7; art. 7 ust. 1 pkt 4 u.p.c.c.
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Umowa pożyczki w prawie polskim ma charakter konsensualny, a nie realny, stąd też dla jej dojścia do skutku i ważności nie ma znaczenia wydanie przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy. Na podstawie umowy dochodzi do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na biorącego. Z uwagi na to, że są nim pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, do skutecznego przeniesienia ich własności nie wystarczy samo zawarcie umowy, niezbędne jest również faktyczne przeniesienie posiadania przedmiotu pożyczki (art. 155 § 2 k.c.).
Bezpośrednim skutkiem zawarcia umowy pożyczki nie jest przeniesienie przez biorącego pożyczkę własności oznaczonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku na pożyczkobiorcę, lecz powstanie zobowiązania dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego pożyczkę. Kwestia przeniesienia własności przedmiotu umowy stanowi natomiast element wykonania umowy, nie mając wpływu na samo zawarcie tej umowy i jej dojście do skutku. [Wyrok SA w Warszawie z 23.07.2020 r., I ACa 390/19. Wyrok SN z 25.01.2023 r., II NSNc 146/23, Wyrok SN z dnia 6 maja 2022 r., II CSKP 185/22, Wyrok SN z dnia 29 maja 2015 r., V CSK 448/14, wyrok SN z 29.05.2015 r., V CSK 448/14}
Zgodnie z ugruntowanym poglądem doktryny i orzecznictwa, umowa pożyczki jest umową dwustronnie zobowiązującą, ze względu na fakt, że obie jej strony zaciągają zobowiązania; nie jest natomiast umową wzajemną, gdyż zwrot jej przedmiotu nie stanowi świadczenia wzajemnego ani nie jest przyczyną lub odpowiednikiem świadczenia dającego pożyczkę. Do essentialia negotii umowy pożyczki należy oznaczenie stron i określenie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, zobowiązanie pożyczkodawcy do ich przeniesienia, a nadto obowiązek pożyczkobiorcy zwrotu przedmiotu pożyczki. [ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2023 r., II NSNc 146/23Wyrok SO w Poznaniu z 10.02.2020 r., XII C 30/19, LEX nr 2780789.]
Wszystkie powyższe elementy są łącznie konieczne do możliwości zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy pożyczki określonej w treści art. 720 k.c. Brak spełnienia choćby jednego z nich uniemożliwia powyższa kwalifikację.
Wyrok NSA z dnia 29 sierpnia 2023 r., III FSK 234/23
Standard: 86947 (pełna treść orzeczenia)
Ważność umowy pożyczki nie zależy od tego, czy pożyczkodawca jest właścicielem przekazywanych pożyczkobiorcy środków pieniężnych.
Umowa pożyczki jest ważną niezależnie od tego, czy w chwili jej zawarcia pożyczkodawca dysponował środkami umożliwiającymi mu spełnienie świadczenia.
O wykonaniu pożyczki pieniężnej można mówić wtedy, gdy pożyczkobiorca uzyskał własność przedmiotu pożyczki lub możliwość dysponowania kwotą pożyczki na innej podstawie.
Umowa pożyczki w prawie polskim ma charakter konsensualny, a nie realny (jak miało to miejsce w prawie rzymskim w odniesieniu do mutuum), stąd też dla jej dojścia do skutku i ważności nie ma znaczenia wydanie przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy.
Skutkiem zawarcia umowy pożyczki nie jest przeniesienie przez biorącego pożyczkę własności oznaczonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku na pożyczkobiorcę, lecz powstanie zobowiązania dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego pożyczkę. Przeniesienie na własność biorącego pożyczkę jest dopiero wykonaniem ciążącego na dającym pożyczkę zobowiązania wynikającego z zawartej umowy (wyrok SN z 29 maja 2015 r., V CSK 448/14).
Co do zasady nie sposób jest w uznać, że pożyczka odnosi się do pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku należących do innej osoby niż pożyczkobiorca. Nie można również przyjąć, że warunkiem ważności umowy pożyczki jest, by w chwili jej zawarcia pożyczkodawca pozostawał właścicielem określonych rzeczy należących do tego samego gatunku, którego dotyczy pożyczka, albo by dysponował środkami pieniężnymi równymi co najmniej kwocie udzielanej pożyczki. Założenie takie oznaczałoby, że nie jest możliwe zaciągnięcie zobowiązania pieniężnego, którego dłużnik nie jest w stanie natychmiast wykonać.
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 720 § 1 k.c. wykonanie umowy pożyczki pieniężnej przez pożyczkodawcę polega na przeniesieniu na własność pożyczkodawcy określonej ilości pieniędzy. W ścisłym rozumieniu pojęcie własności może odnosić się jedynie do znaków pieniężnych, a nie do pieniądza rozumianego jako miara wartości.
Przeniesienie własności następuje w tym przypadku zgodnie z art. 155 § 2 k.c. (zob. wyrok SN z 29 maja 2015 r., V CSK 448/14), co oznacza, że konieczne jest przeniesienie posiadania określonych znaków pieniężnych.
Reprezentowany jest jednak również pogląd, zgodnie z którym przedmiotem pożyczki może być także pieniądz bankowy, a równoznaczny z wydaniem (dokładniej - przeniesieniem posiadania) gotówki jest przelew na rachunek pożyczkobiorcy, co nie oznacza uzyskania przez niego własności znaków pieniężnych, lecz wierzytelności w stosunku do banku prowadzącego rachunek.
Wyrok SN z dnia 6 maja 2022 r., II CSKP 185/22
Standard: 65981 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 73228
Standard: 19943
Standard: 9805
Standard: 9342
Standard: 10600