Realizacja uprawnień z rękojmi a dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych

Na tle art. 656 k.c., który nakazuje odpowiednie stosowanie do umowy o roboty budowlane niektórych przepisów o umowie o dzieło, w judykaturze przyjmuje się, że w razie wadliwego wykonania przedmiotu umowy inwestorowi stoi do dyspozycji inwestora stoi dwojaki tryb dochodzenia roszczeń. Inwestor może realizować swoje uprawnienia odwołując się do przepisów regulujących rękojmię za wady dzieła, co w miarodajnym w sprawie stanie prawnym zakłada odesłanie do uchylonego art. 637 k.c., jak również do art. 638 k.c., zgodnie z którym do rękojmi za wady dzieła należało stosować uzupełniająco przepisy o rękojmi przy sprzedaży.

Alternatywnie inwestor może korzystać z ogólnych roszczeń odszkodowawczych z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, przysługujących mu zgodnie z art. 471 k.c. W drugim przypadku inwestor zobligowany jest wykazać powstanie ogólnych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, do których należą szkoda i relacja kauzalna między jej powstaniem a zachowaniem dłużnika (por. wyroki SN z dnia 3 października 2000 r., I CKN 301/00, z dnia 23 czerwca 2004 r., V CK 587/03 i z dnia 18 kwietnia 2013 r., III CSK 243/12).

Wadliwe wykonanie zobowiązania niepieniężnego z tytułu umowy o roboty budowlane pociąga za sobą szkodę, inna jest bowiem wartość obiektu zrealizowanego w sposób prawidłowy, inna natomiast wartość obiektu z wadami. Stanowisko to można uznać za utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym zauważa się, że szkoda poniesiona w następstwie wadliwego wykonania zobowiązania z umowy o dzieło, co dotyczy również umowy o roboty budowlane, może polegać na umniejszeniu wartości rzeczy będącej przedmiotem umowy w zestawieniu z wartością rzeczy wolnej od wad (por. wyrok SN z dnia 25 września 2014 r., II CSK 795/13, a także wyrok (7) SN z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, uchwałę SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 72/13 i postanowienie SN z dnia 24 sierpnia 2018 r., II CSK 182/12).

Szkoda, a w ślad za nią roszczenie o jej naprawienie aktualizują się zatem z dniem spełnienia wadliwego świadczenia przez dłużnika, od tego bowiem momentu można mówić o nienależytym wykonaniu zobowiązania związanym z wadliwością spełnionego świadczenia (por. wyrok SN z dnia 9 maja 2013 r., II CSK 602/12). Podlegającym naprawieniu uszczerbkiem nie jest zatem tylko wydatek poniesiony uprzednio na samodzielne usunięcie wady, lecz także różnica między hipotetycznym stanem majątkowym, który istniałby w razie prawidłowego wykonania obiektu, w zestawieniu ze stanem istniejącym (por. wyrok SN z dnia 6 lutego 2018 r., IV CSK 83/17

Wyrok SN z dnia 8 marca 2019 r., III CSK 106/17

Standard: 37830 (pełna treść orzeczenia)

Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego nie jest uprzednie naprawienie przez powodów szkody we własnym zakresie. Jednocześnie zasada pełnej kompensacji szkody (art. 361 § 2 k.c.) przemawia za tym, że wysokość odszkodowania powinna obejmować wszelkie koszty usunięcia stwierdzonych wad, a zatem zarówno materiały jak i robociznę.

Inwestorowi przysługuje wybór między uprawnieniami (w tym roszczeniami) z tytułu rękojmi za wady obiektu a roszczeniem odszkodowawczym na zasadach ogólnych. Może on oprzeć swoje roszczenie wyłącznie na przepisach ogólnych o odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 k.c.) albo też, nie rezygnując z uprawnień przysługujących mu z rękojmi, dodatkowo dochodzić naprawienia poniesionej szkody. Dokonanie tego wyboru wywołuje określone skutki prawne i procesowe; jeśli wybrał reżim rękojmi musi jedynie udowodnić istnienie wady, natomiast jeśli wybrał reżim odpowiedzialności kontraktowej przewidzianej w art. 471 k.c. musi udowodnić fakt nienależytego wykonania zobowiązania, rodzaj i wysokość szkody oraz istnienie.

Wyrok SN z dnia 6 lutego 2018 r., IV CSK 83/17

Standard: 69041 (pełna treść orzeczenia)