Cofnięcie wniosku i umorzenie postępowania egzekucyjnego a przerwa biegu przedawnienia

Bieg przedawnienia przerwany na skutek wszczęcia egzekucji biegnie na nowo od daty prawomocnego umorzenia egzekucji (art. 823 i n. k.p.c.). Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, lecz nie pozbawia wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji, chyba że z innych przyczyn egzekucja jest niedopuszczalna. Umorzenie postępowania nie może naruszać praw osób trzecich (art. 826 k.p.c.).

Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych zajęć i przywraca stan, jaki istniał przed dokonaniem czynności egzekucyjnych. Oznacza to jednocześnie, że dokonane czynności pozostają w mocy do chwili umorzenia postępowania, a właściwie do momentu uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w wypadkach wskazanych w art. 824 k.p.c. (umorzenie z urzędu) lub art. 825 k.p.c. (umorzenie na wniosek) oraz do momentu upływu terminu, po którym następuje umorzenie z mocy samego prawa (art. 823 k.p.c.).

Należy uznać, że w wypadku umorzenia egzekucji z mocy prawa (art. 823 k.p.c.) poprzedni wniosek nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z takim wnioskiem lub żądaniem wszczęcia egzekucji, a więc także skutku z art. 123 § 1 k.c. w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia. Należy przyjąć, iż również cofnięty przez wierzyciela wniosek egzekucyjny nie wywołuje skutków prawnych związanych z jego wniesieniem, w tym nie przerywa biegu terminu przedawnienia (art. 825 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 i art. 203 § 2 k.p.c.) (zob. wyrok SA w Warszawie z dnia 25 maja 2010 r., I ACa 100/10).

W sytuacjach wyraźnie wskazanych przez ustawodawcę czynności nieskuteczne procesowo nie wywołują skutków w zakresie prawa materialnego, odnosi się to m. in. do przepisów art. 130 § 2 zd. 2 k.p.c. dotyczącego zwróconego pozwu, art. 203 § 2 zd. 1 k.p.c. odnoszącego się do cofniętego pozwu oraz art. 182 § 2 k.p.c. dotyczącego umorzenia uprzednio zawieszonego postępowania.

Przepisy o postępowaniu egzekucyjnym nie zawierają normy prawnej, która by wyraźnie wskazywała, jakie skutki w zakresie prawa materialnego, w tym co do biegu przedawnienia, wywołuje bądź nie wywołuje umorzenie egzekucji. Jedynie w myśl art. 826 k.p.c. umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, lecz nie pozbawia wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji, chyba że z innych przyczyn egzekucja jest niedopuszczalna. Nie sposób jednak wywieść z tego faktu korzystnego dla powoda wniosku, iż umorzenie egzekucji na wniosek wierzyciela nie niweczy skutku przerwania biegu przedawnienia poprzez wcześniejsze złożenie wniosku egzekucyjnego.

Należy podzielić stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, zgodnie z którym do oceny skutków prawnych wniosku o wszczęcie egzekucji w razie jej umorzenia na podstawie art. 823 k.p.c. stosuje się odpowiednio art. 182 § 2 k.p.c. Tym samym Sąd Najwyższy dopuścił możliwość zastosowania do umorzenia postępowania egzekucyjnego w drodze analogii przepis dotyczący procesu. Umożliwia to przepis art. 13 § 2 k.p.c. Należy z kolei zauważyć, że cofnięcie wniosku egzekucyjnego stanowi wyraźną wolę wierzyciela rezygnacji z prowadzenia egzekucji, podczas gdy bierność wierzyciela skutkująca umorzeniem egzekucji to wola rezygnacji z prowadzenia egzekucji wyrażona per facta concludentia.

Skoro umorzenie egzekucji wobec bierności wierzyciela nie przerywa biegu przedawnienia, tym bardziej umorzenie egzekucji na skutek wyraźnego cofnięcia wniosku egzekucyjnego, a więc jednoznacznej rezygnacji z przymusowego ściągnięcia należności ustalonej w tytule wykonawczym, nie może powodować, że od tej daty przedawnienie zacznie biec na nowo. Wskazuje na to wyraźnie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, zgodnie z którym umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela - banku, prowadzącego egzekucję na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego klauzulą wykonalności - niweczy skutki przerwy biegu przedawnienia spowodowane złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji.

Nie ulega wątpliwości, iż pomiędzy cofnięciem pozwu i cofnięciem wniosku egzekucyjnego zachodzi podobieństwo. Zarówno złożenie pozwu jak i złożenie wniosku egzekucyjnego przerywa bieg przedawnienia. W obu przypadkach cofnięcia powyższych pism wola podmiotu wszczynającego postępowanie decyduje o jego zakończeniu. Podmiot ten poprzez czynność dyspozytywną rezygnuje z ochrony prawnej. Skoro więc rezultatem tej rezygnacji w przypadku cofnięcia pozwu jest zniweczenie skutków materialnoprawnych związanych z jego wniesieniem w myśl art. 203 § 2 k.p.c., brak jest podstaw jurydycznych do przyjęcia, że takich konsekwencji nie wywołuje analogiczna rezygnacja z dochodzenia wykonania zobowiązania poprzez cofnięcie wniosku egzekucyjnego, zaś zastosowanie powołanego przepisu możliwe jest poprzez normę art. 13 § 2 k.p.c. W przeciwnym razie mogłoby dochodzić do takich sytuacji, że przed upływem terminu przedawnienia wierzyciel występowałby z wnioskiem egzekucyjnym, a następnie po kilku dniach cofałby taki wniosek i w ten sposób jego roszczenie mogłoby nie przedawnić się przez wiele lat. Nie ulega wątpliwości, że wierzyciel powinien przez swoje czynności faktycznie dążyć do wyegzekwowania roszczenia, a nie jedynie pozorować, że podejmuje działania mające na celu egzekucję. Celem wprowadzenia instytucji przedawnienia jest zagwarantowanie bezpieczeństwa obrotu i wprowadzenie stabilizacji stosunków cywilnoprawnych poprzez ograniczenie w czasie możności dochodzenia określonych roszczeń.

W przedmiotowej sprawie podstawą umorzenia egzekucji był art. 825 pkt 1 k.p.c., umorzenie egzekucji nastąpiło na skutek biernego stanowiska wierzyciela. W konsekwencji zastosowanie art. 825 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 203 § 2 zd. 1 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c. musi skutkować przyjęciem, że cofnięty przez wierzyciela wniosek egzekucyjny nie wywołał skutków prawnych związanych z jego wniesieniem, a więc także w zakresie przerwy biegu przedawnienia roszczenia wobec pozwanego.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje, że w stosunku do roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym bieg terminu przewidzianego w art. 125 § 1 k.c. rozpoczyna się na nowo.

Wyrok SR w Kutnie z dnia 27 września 2016 r., I C 860 /15

Standard: 9190 (pełna treść orzeczenia)