Skuteczność obcego poświadczenia dziedziczenia niepochodzącego od sądu

W zakresie, w jakim sprawa spadkowa dotyczy praw rzeczowych na nieruchomości lub posiadania nieruchomości położonej w (...), jurysdykcja sądów polskich jest wyłączna (art. 1110 ( 2 )k.p.c.). Niewątpliwie w tym zakresie holenderski notarialny akt prawa do dziedziczenia z dnia 22 sierpnia 2011 r., nr (...). (...).01 nie może podlegać uznaniu na terytorium (...)(art. 1146 § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 1149 ( 1 )k.p.c. i art. 1145 k.p.c.). Wymieniony akt stanowi innego rodzaju niż orzeczenie sądowe rozstrzygnięcie organu państwa obcego wydane w sprawie cywilnej (art. 1149 ( 1 )k.p.c. i art. 1145 k.p.c.), które podlega uznaniu z mocy prawa, o ile nie zachodzą przeszkody z art. 1146 k.p.c. Błędny jest jednak pogląd o niemożności uznania holenderskiego notarialnego aktu prawa do dziedziczenia za rozstrzygnięcie równoważne sądowemu postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku – w części nieobjętej wyłączną jurysdykcją sądu polskiego.

Prawo holenderskie nie przewiduje zasadniczo sądowej procedury stwierdzania nabycia spadku. Organem upoważnionym do wydawania rozstrzygnięć co do poświadczenia praw do spadku są notariusze. Teoretycznie, osoba niezadowolona z treści poświadczenia może zawsze zwrócić się do sądu o jego kontrolę, tak jak z każdą inną sprawą cywilną. Holenderski akt prawa do dziedziczenia, podobnie jak polskie notarialne poświadczenie dziedziczenia, ma charakter deklaratoryjnego dokumentu urzędowego, stwierdzającego okoliczności istotne dla dziedziczenia i stanowi podstawę udzielenia ochrony osobom trzecim działającym w dobrej wierze, że osoba legitymująca się takim dokumentem w rzeczywistości ma prawo do majątku spadkowego. Ponadto, w celu ujawnienia następstwa prawnego w holenderskich księgach wieczystych konieczne jest uzyskanie notarialnego aktu prawa do dziedziczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, warunkiem skuteczności holenderskiego aktu prawa do dziedziczenia na terytorium (...)powinno być przede wszystkim to, czy wymieniony dokument zgodnie z prawem (...) jest wiążący w tym państwie jako rozstrzygnięcie w sprawie spadkowej – ze względu na zawartą w nim treść i sporządzenie go przez uprawnioną osobę działającą w przepisanej prawem roli. Niezasadne jest natomiast – tak jak to przyjął Sąd Rejonowy - wprowadzanie dodatkowego wymogu w postaci uzależnienia skuteczności holenderskiego aktu prawa do dziedziczenia od dokonania czynności, która jest wymagana w stosunku do podobnych aktów w (...) ale jest nieznana prawu holenderskiemu – rejestracji aktu w przeznaczonym do tego centralnym rejestrze. Tego rodzaju odmienność proceduralna prawa obcego nie uzasadnia pozbawienia holenderskiego aktu prawa do dziedziczenia skutków, jakie według prawa polskiego pociąga za sobą orzeczenie sądowe o stwierdzeniu nabycia spadku (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 listopada 1977 r., I CR 9/77, OSNC 1978/9/162; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 października 2000 r., I ACa 391/00, OSP 2002/2/22; uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 października 2001 r., I ACa 461/01, OSA 2002/9/51).

W świetle powyższych rozważań, holenderski notarialny akt prawa do dziedziczenia z dnia 22 sierpnia 2011 r., nr (...). (...).01 podlega uznaniu z mocy prawa (art. 1145 k.p.c. w związku z art. 1149 [1] k.p.c.) w zakresie, w jakim nie narusza jurysdykcji wyłącznej (art. 1110 [2] k.p.c.) – co sprawia, że kwestia stwierdzenia nabycia spadku po E. G. van G. została już w tej części prawomocnie rozstrzygnięta. Rodzi to konieczność odrzucenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po E. G. van G. w części nieobejmującej wchodzących w skład spadku praw rzeczowych na nieruchomościach i posiadania nieruchomości położonych w (...)(art. 199 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 1149 1 k.p.c. i art. 1145 k.p.c.).

Postanowienie SO w Kielcach z dnia 5 lutego 2015 r., II Ca 1533/14

Standard: 9144 (pełna treść orzeczenia)