Pojęcie "nadzwyczajna zmiana stosunków"
Rebus sic stantibus; nadzwyczajna zmiana stosunków (art. 357[1] k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Nadzwyczajna zmiana stosunków rozumiana jest jako zdarzenie rzadko zachodzące, niezwykłe, wyjątkowe, normalnie niespotykane. Do przyczyn zaistnienia takiego stanu zaliczane są zdarzenia natury przyrodniczej (nieurodzaj), społecznej (epidemia, klęski żywiołowe, kryzys gospodarczy), powszechnie występujące. Do tych sytuacji zaliczane są także zaskakujące zmiany stawek podatkowych albo celnych, czy gwałtowne zmiany poziomu cen na rynku.
Nieprzewidywalność związana jest z przyszłą sytuacją, a brak było podstaw do zdiagnozowania jej przez strony. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowane jest, że hipotezą art. 357[1] k.c. objęte są tylko zdarzenia nadzwyczajne o charakterze powszechnym, niezależne od woli stron, wykraczające poza typowe ryzyko gospodarcze (por. wyroki z dnia 17 października 2012 r., II CSK 646/11; z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 191/14).
Między nadzwyczajną zmianą stosunków a nadmierną trudnością spełnienia świadczenia lub groźbą straty musi zachodzić związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c.
Nadzwyczajna zmiana stosunków ze swej istoty nie może mieć indywidualnego charakteru, nie może dotyczyć osobistej sfery strony (choroba strony lub członka jej rodziny, czy nawet śmierć strony). W takiej sytuacji można rozważać kwestię niemożliwości świadczenia.
Wyrok SN z dnia 8 marca 2018 r., II CSK 303/17
Standard: 28786 (pełna treść orzeczenia)
Aby przepis art.357 1 k.c. znalazł zastosowanie do konkretnego stosunku obligacyjnego łącznie spełnione muszą być następujące przesłanki interwencji sądu:
1) nadzwyczajna zmiana stosunków;
2) spełnienie świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą;
3) związek przyczynowy między dwiema wskazanymi wyżej przesłankami;
4) przy zawieraniu umowy strony nie przewidywały ryzyka związanego ze zmianą stosunków.
Termin „zmiana stosunków" nie określa zmiany w indywidualnej sytuacji strony zobowiązania (np. kłopoty finansowe, choroba), ale zmiany w zakresie stosunków społecznych, dotyczące większej grupy podmiotów, a w szczególności zmiany warunków gospodarczych, o charakterze powszechnym i niezależne od stron (por. wyrok SN z dnia 7 maja 1993 r., I CR 5/93).
Nie ulega wątpliwości, że strony zawierające umowę muszą ponieść „zwykłe ryzyko kontraktowe", jakie wiąże się ze stałymi, normalnymi zmianami zachodzącymi w stosunkach społeczno-gospodarczych. Pozwana wskazywała, że nadzwyczajna zmiana stosunków związana jest z kryzysem gospodarczym i spadkiem liczby studentów wywołanych niżem demograficznym.
Okoliczności te, jak trafnie przyjął Sąd Okręgowy, nie spełniają kryterium „nadzwyczajności”. Po pierwsze, umowy o kredyt zostały zawarte w czasie, kiedy kryzys na rynkach światowych, mający również wpływ na krajowe stosunki gospodarcze, nie był zjawiskiem nowym ani nagłym, natomiast niż demograficzny jest procesem wieloletnim, obserwowanym już od ostatniej dekady ubiegłego wieku, wobec czego w żadnym wypadku nie stanowi on zdarzenia, o jakim mowa w art.357 [1] k.c.
Wyrok SA w Katowicach 20 czerwca 2017 r., V ACa 690/16
Standard: 8255
Standard: 8257
Standard: 38770