Sąd dostępny dla osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych

Skarżąca, która została pozbawiona zdolności do czynności prawnych, podniosła zarzut, iż nie miała dostępu do sądu w związku z przywróceniem zdolności do czynności prawnych, a kwestia ta miała decydujące znaczenie w celu rozstrzygnięcia o jej „prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym” (zob. Stanev przeciwko Bułgarii [WI], nr 36760/06, ETPCz 2012). Zatem przepis artykułu 6 ust. 1 Konwencji ma zastosowanie w niniejszej sprawie.

Trybunał zauważa, że zadaniem Państwa jest decydować, w jaki sposób należy zapewnić prawa proceduralne osoby, która została pozbawiona zdolności do czynności prawnych, na poziomie krajowym. W tym kontekście Państwa powinny mieć możliwość stosowania ograniczeń w celu osiągnięcia celów, o których mowa w poprzedzającym paragrafie.

Z drugiej strony Trybunał stwierdził, że waga wykonywania praw proceduralnych będzie różnić się w zależności od celu powództwa, która dana osoba zamierza wnieść do sądów. W szczególności prawo do zwrócenia się do sądu z wnioskiem o weryfikację postanowienia o pozbawieniu zdolności do czynności prawnych stanowi jedno z najważniejszych praw osoby, której to dotyczy, jako że procedura taka, jeżeli zostanie zainicjowana, będzie mieć decydujące znaczenie dla wykonywania wszystkich praw i wolności ograniczonych na skutek pozbawienia osoby zdolności do czynności prawnych (zob. Stanev).

Trybunał zauważa, że podejście określone w prawie krajowym, zgodnie z którym osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych nie ma prawa bezpośredniego dostępu do sądu w celu przywrócenia zdolności do czynności prawnych, nie jest zgodne z ogólną tendencją na poziomie europejskim. W szczególności, analiza porównawcza przeprowadzona w sprawie Stanev wykazała, że systemy prawne siedemnastu spośród dwudziestu przebadanych krajów zezwalały w przedmiotowym czasie na bezpośredni dostęp do sądu osobom, które uznano za całkowicie pozbawione zdolności do czynności prawnych.

Ponadto, w odniesieniu do sytuacji na Ukrainie, ogólny zakaz bezpośredniego dostępu do sądów dotyczący wskazanej kategorii osób nie dopuszczał żadnych wyjątków. Jednocześnie prawo krajowe nie określało gwarancji w celu zapewnienia, że kwestia przywrócenia zdolności do czynności prawnych będzie podlegać weryfikacji przez sąd w rozsądnych odstępach czasu. Wreszcie, w niniejszej sprawie nie wykazano, że odnośne władze krajowe w sposób efektywny nadzorowały sytuację skarżącej, w tym wykonywanie obowiązków przez jej opiekuna prawnego ani też nie podejmowały wymaganych kroków w celu ochrony interesów skarżącej.

W świetle powyższych rozważań Trybunał stwierdza, że w niniejszej sprawie na skutek braku możliwości złożenia do sądu wniosku o przywrócenie zdolności do czynności prawnych bezpośrednio przez skarżącą, kwestia ta nie została zbadana przez sąd. Brak kontroli sądowej tej kwestii, która wywierała poważny wpływ na wiele aspektów życia skarżącej, nie mógł być uzasadniony uprawnionym celem leżącym u podstaw ograniczeń dostępu osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych do sądu. Na podstawie faktów niniejszej sprawy Trybunał stwierdza, że sytuacja, w której znalazła się skarżąca, stanowiła odmowę wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do możliwości zapewnienia weryfikacji zdolności do czynności prawnych.

Doszło zatem do naruszenia artykułu 6 ust. 1 Konwencji.

Michajlenko przeciwko Ukrainie (Skarga nr 49069/11)

Standard: 7515

Nota źródłowa