Odmowa ze względu na ryzyko poważnych skutków dla psychiki i rozwoju dziecka

Odmowę nakazania powrotu dziecka uzasadnia tylko taka szkoda fizyczna lub psychiczna, która stawia dziecko w sytuacji nie do zniesienia, przy czym ryzyko takiej szkody, podobnie jak ryzyko powstania innej sytuacji, która byłaby dla dziecka nie do zniesienia, musi być poważne. Niewystarczające są natomiast wszelkie inne uciążliwości i niedogodności (por. powoływane postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2010 r., I CSK 183/20 oraz tam wskazane orzeczenia SN z dnia 1 grudnia 1999 r., I CKN 992/99, z dnia 26 września 2000 r., I CKN 776/00 i z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 1747/00).

Podobny standard wynika z dominującego nurtu orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym zaznacza się konsekwentnie, że art. 13 ust. 1 lit. b Konwencji haskiej, odczytywany w zgodzie z art. 8 EKPCz, obejmuje jedynie takie sytuacje, które wykraczają poza to, co zgodnie z oczekiwaniami dziecko może znieść; nie dotyczy on natomiast wszystkich uciążliwości, które koniecznie łączą się z doświadczeniem powrotu do państwa stałego pobytu (tak też SN w postanowieniu z dnia 17 grudnia 2010 r., I CSK 183/20 z powołaniem się na wyroki ETPCz z dnia 6 grudnia 2007 r., Maumousseau i Washington przeciwko Francji, z dnia 26 listopada 2013 r., X przeciwko Łotwie i z dnia 18 czerwca 2019 r., no. 15122/17, Vladimir Ushakov przeciwko Rosji).

Postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 2021 r., I CSKP 109/21

Standard: 56585 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Odmowę nakazania powrotu dziecka uzasadnia tylko taka szkoda fizyczna lub psychiczna, która stawia dziecko w sytuacji nie do zniesienia, przy czym ryzyko takiej szkody, podobnie jak ryzyko powstania innej sytuacji, która byłaby dla dziecka nie do zniesienia, musi być poważne. Niewystarczające są natomiast wszelkie inne uciążliwości i niedogodności. Jako przykłady sytuacji, w których może zachodzić takie ryzyko, wskazano m.in. przypadki przemocy wobec dziecka lub jego seksualnego wykorzystywania w miejscu stałego pobytu albo patologicznych zachowań na tle uzależnienia lub choroby psychicznej wnioskodawcy (por. postanowienia SN z dnia 1 grudnia 1999 r., I CKN 992/99, z dnia 26 września 2000 r., I CKN 776/00 i z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 1747/00).

Podobny standard wynika z dominującego nurtu orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym zaznacza się konsekwentnie, że art. 13 ust. 1 lit. b Konwencji haskiej, odczytywany w zgodzie z art. 8 EKPCz, obejmuje jedynie takie sytuacje, które wykraczają poza to, co zgodnie z oczekiwaniami dziecko może znieść; nie dotyczy on natomiast wszystkich uciążliwości, które koniecznie łączą się z doświadczeniem powrotu do państwa stałego pobytu (por. wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 6 grudnia 2007 r., Maumousseau i Washington przeciwko Francji, z dnia 26 listopada 2013 r., X przeciwko Łotwie i z dnia 18 czerwca 2019 r., no. 15122/17, Vladimir Ushakov przeciwko Rosji). 

W praktyce krajowej akcentuje się w tej mierze zwłaszcza poważne ryzyko przemocy względem dziecka, a wyjątkowo również względem rodzica, który dopuścił się bezprawnego zatrzymania lub uprowadzenia dziecka i zamierzałby z nim powrócić, jeżeli kreowałoby to sytuację nie do zniesienia dla dziecka, ryzyka związane ze zdrowiem dziecka z uwagi na niemożność odbycia podróży, niedostępnością w państwie stałego pobytu wymaganej terapii medycznej lub powrotem do regionu konfliktu zbrojnego bądź regionu opanowanego przez głód. 

Postanowienie SN z dnia 17 grudnia 2020 r., I CSK 183/20

Standard: 49038 (pełna treść orzeczenia)