Przedmiot regulacji układu zbiorowego pracy (art. 240 k.p.)
Układy zbiorowe pracy (art. 238 – 241[30] k.p.)
Zgodnie z treścią art. 240 § 2 k.p. układ, poza sprawami wymienionymi w § 1 (tj. warunkami, jakim powinna odpowiadać treść stosunku prac oraz wzajemnymi zobowiązaniami stron układu, w tym dotyczącymi stosowania układu i przestrzegania jego postanowień), może określać inne sprawy nieuregulowane w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący. W szczególności może on obejmować zmieniające na korzyść pracowników zasady szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy (por. m.in. wyrok SN z dnia 7 grudnia 1999 r., sygn. I PKN 438/99 i wyrok SN z dnia 8 czerwca 2010 r., sygn. I PK 23/10).
Do dnia 31 grudnia 2000 r. obowiązywał przepis art. 240 § 3 k.p. w brzmieniu wyłączającym możliwość określenia w układzie m. in. zasad szczególnej ochrony pracowników przed rozwiązaniem stosunku pracy. Jednakże przepis w tym brzemieniu uważany był za niezgodny z art. 59 Konstytucji RP oraz postanowieniami ratyfikowanej Konwencji Nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych, przyjętej w San Francisco dnia 9 lipca 1948 r. (por. m.in. wyrok SN z dnia 7 grudnia 1999 r., sygn. I PKN 438/99) z uwagi na co ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2000 r., Nr 107 poz.1127) przepis ten został zmieniony i otrzymał aktualnie obowiązujące brzmienie („układ nie może naruszać praw osób trzecich”). W uzasadnieniu projektu powyższej ustawy wprost wskazano, że celem dokonanej zmiany art. 240 k.p. jest zapewnie swobody rokowań, w tym także w zakresie przedmiotu rokowań oraz dostosowanie przepisów tego artykułu do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wiążących Polskę umów międzynarodowych (por. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Sejm RP III kadencji, nr druku 1423).
Biorąc powyższe pod uwagę, w ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie możliwe było określenie przez strony w załączniku nr (...) do Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy z dnia 14 kwietnia 2005 r. zasad szczególnej ochrony pracowników przed rozwiązaniem stosunku pracy lub zmianą warunków pracy lub płacy (tzw. gwarancja zatrudnienia).
Wyrok SA w Poznaniu z dnia 21 stycznia 2016 r., III APa 12/15
Standard: 6899 (pełna treść orzeczenia)
Art. 240 § 3 pkt 2 KP wyłączający z zakresu przedmiotowego regulacji układowej unormowanie uprawnień przysługujących w razie niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, nie stanowi przeszkody w ukształtowaniu zasad ustalania odszkodowania odmiennie niż uczynił to ustawodawca w Kodeksie pracy. Dotyczy to wszelkich odszkodowań, także należnych z tytułu wadliwego wypowiedzenia umów terminowych.
Regulacja układowa odszkodowania może przybrać każdą korzystniejszą dla pracownika, niż kodeksowa, postać. Postanowienia układu mogą np. bez zmiany ustawowych okresów wypowiedzenia wprowadzać wyższe odszkodowanie ( w rozmaitych wariantach). Jeżeli układ zbiorowy wprowadza dłuższy okres wypowiedzenia nie normując expressis verbis kwestii wysokości odszkodowania, reguły wykładni systemowej nakazują w takim razie przyjąć, że odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za wydłużony okres wypowiedzenia.
Wydłużenie okresu wypowiedzenia zwiększa ochronę przed ujemnymi skutkami rozwiązania umowy o pracę. Stanowi gwarancję pozyskiwania dochodu z dotychczasowego zatrudnienia – wynagrodzenia za pracę -przez dłuższy czas niż przewidziany powszechnie. Może być uzasadnione różnymi względami.
Wyrok SN z dnia 10 listopada 1999 r., I PKN 347/99
Standard: 59758 (pełna treść orzeczenia)
Układ zbiorowy pracy, oprócz wynagrodzenia za pracę, może normować także inne świadczenia związane z pracą. Powszechnie normatywnie zostały zakwalifikowane do tej grupy należności: wynagrodzenie gwarancyjne za czas niezdolności do pracy ( art. 92 KP), odprawy emerytalna i rentowa ( art. 92[1] KP) oraz odprawa pośmiertna ( art. 93 KP).
Układ zbiorowy pracy może rozszerzyć uprawnienia pracowników przez wprowadzenie dodatkowo innych niż wymienione w Kodeksie pracy świadczeń ( np. odpraw z innych tytułów) lub korzystniejsze ukształtowanie prawa do świadczeń kodeksowych.
Wyrok SN z dnia 13 października 1999 r., I PKN 159/99
Standard: 66968 (pełna treść orzeczenia)