Zezwolenie sądu opiekuńczego na zmianę nazwiska dziecka

Zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 2 i 3 w zw. z art. 9 ust. 2 Ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U.2016.10 t.j.) zmiana nazwiska małoletniego dziecka wymaga zgody obydwojga rodziców, chyba że nie mają oni pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyją lub nie są znani albo gdy są pozbawieni władzy rodzicielskiej. W sytuacji, gdy dziecko ukończyło 13 lat, potrzebna jest również jego zgoda. W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu opiekuńczego. Prawomocne postanowienie sądu opiekuńczego upoważniające do dokonania zmiany nazwiska dziecka, zastępuje zgodę rodzica sprzeciwiającego się.

Wydając wszelkie orzeczenia dotyczące osoby małoletniego, Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Zmiana nazwiska dziecka jest okolicznością na tyle istotną, iż aby Sąd uwzględnił taki wniosek jednego z rodziców, muszą zaistnieć istotne przesłanki uzasadniające zmianę nazwiska małoletniego dziecka. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, iż zachodzą przesłanki uzasadniające zmianę nazwiska małoletniego.

Małoletni syn uczestników postępowania ukończył dopiero 3,5 roku i uczęszcza do przedszkola. Niewątpliwie, z uwagi na osiągnięty wiek, małoletni w najbliższej przyszłości może zacząć interesować się kwestią związaną ze swoim nazwiskiem i może zacząć pytać się swoich rodziców, dlaczego nosi nazwisko ojca i dlaczego jego mama i członkowie rodziny jego mamy noszą inne nazwisko niż on sam. W ocenie Sądu, w sytuacjach, gdy dziecko posiada inne nazwisko niż nazwisko jednego z rodziców oraz nie mieszka z obojgiem rodziców, rolą rodziców jest wytłumaczenie dziecku okoliczności związanych z tą sytuacją. Ma to też szersze znaczenie o charakterze generalnym w sytuacji wykazywania przez dziecko odmienności czy to fizycznych, czy też mentalnych, kiedy to rola odpowiedzialnych rodziców polega nie na ukrywaniu tych cech, sztucznym wtapianiu dziecka w otoczenie, lecz na tłumaczeniu owych odmienności dziecku, wyjaśnianiu ich przyczyn, budowaniu w dziecku poczucia własnej wartości niezależnie od cech czy właściwości, które odróżniają je od np. otoczenia rówieśniczego, przedszkolnego czy szkolnego.

Obecnie funkcjonuje zupełnie inny model rodziny niż miało to miejsce kilkadziesiąt lat temu. Z uwagi na to, że aktualnie, znacznie więcej rodzi się dzieci pochodzących ze związków pozamałżeńskich lub też ze związków rekonstruowanych, które tworzą partnerzy np. będący wcześniej w innym związku małżeńskim, w związku z tym znaczna część narodzonych dzieci nosi nazwisko wyłącznie jednego z rodziców.

Nie można również uznać, iż w obecnych czasach sytuacja, że dziecko nosi inne nazwisko niż jego matka, może powodować szykany czy ostracyzm ze strony innych dzieci. Z uwagi na dużą ilość dzieci pochodzących ze związków pozamałżeńskich, sytuacja, że dziecko nosi inne nazwisko niż jego matka, nie powoduje już nawet większego zaskoczenia ze strony dorosłych, gdyż wiele par, pomimo tego, że posiada wspólne potomstwo, nie zamierza decydować się na zawarcie związku małżeńskiego. Na marginesie, zauważyć należy, iż dzieci w wieku przedszkolnym, a nawet i szkolnym rzadko w praktyce interesują nazwiskami rodziców swoich kolegów, raczej posługując się formułą mówienia o nich „tata M., mama K.”, nie wnikając w zawiłości dotyczące dokładnego brzmienia nazwisk rodziców swoich rówieśników. Tym samym zgłaszany przez wnioskodawczynię ewentualny problem w późniejszych relacjach K. z rówieśnikami na tle odmiennego brzmienia jego nazwiska i nazwiska mamy należy uznać w istocie za hipotetyczny i mało prawdopodobny.

Odnosząc się z kolei do kwestii podniesionej przez wnioskodawczynię, iż po narodzinach nadano dziecku nazwisko jego ojca, gdyż w tamtym czasie wnioskodawczyni i uczestnik postępowania byli zaręczeni i zamierzali zawrzeć związek małżeński, natomiast po ich rozstaniu małoletni pozostaje pod jej stałą opieką, która wychowuje swojego syna samotnie, wskazać należy, iż w praktyce sądowej zmiana nazwiska dziecka na nazwisko jednego z rodziców następuje w sytuacjach, gdy drugi z rodziców nie bierze udziału w życiu dziecka lub też, gdy udział rodzica wpływa negatywnie na życie dziecka i jego rozwój, np. wówczas, gdy rodzic ten stosuje przemoc wobec dziecka lub rażąco zaniedbuje obowiązki wobec dziecka np. nie kontaktuje się z nim, nie łoży na utrzymanie dziecka. W takich sytuacjach, gdy nazwisko rodzica, z uwagi na jego niewłaściwe zachowanie wobec dziecka, wywołuje w dziecku przykre wspomnienia, zmiana nazwiska dziecka na nazwisko rodzica, który w odpowiedni sposób zajmuje się dzieckiem, jest całkowicie uzasadniona, z uwagi na dobro dziecka. Tymczasem w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie sposób odszukać się takich okoliczności. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nie licząc krótkiego okresu, w czasie którego rodzice małoletniego K. C. byli skonfliktowani i gdy M. C. nie kontaktował się z małoletnim synem, ojciec małoletniego K. C. posiada stały kontakt z dzieckiem, który został uregulowany w ugodzie zawartej przed Sądem. W sytuacji, gdy ojciec dziecka nie uczestniczyłby w ogóle w życiu małoletniego, wówczas wytłumaczenie dziecku pochodzenia jego nazwiska mogłoby być dość trudne.

Z uwagi na wiek małoletniego, nie można także przyjąć, iż małoletni obecnie tak bardzo interesuje się swoim nazwiskiem i na tyle mocno identyfikuje się z nazwiskiem swojej matki i pozostałych członków jej rodziny, że posiadanie nazwiska jego ojca stanowi dla niego na tak istotny problem, który uzasadniałby zmianę jego nazwiska na nazwisko jego matki. Jak zostało wskazane we wcześniejszej części uzasadnienia, rolą rodzica jest wytłumaczenie dziecku pochodzenia jego nazwiska.

Zważyć należy, iż argumenty przedstawione przez wnioskodawczynię dotyczące zmiany nazwiska jej małoletniego dziecka, stracą na aktualności w sytuacji, gdy matka małoletniego zdecyduje się na zawarcie związku małżeńskiego i przyjęcie nazwiska męża, co jak wskazała sama wnioskodawczyni, jest dość często stosowaną praktyką. Jednocześnie wskazać należy, iż w sytuacji, gdy po zawarciu związku małżeńskiego matka małoletniego pozostałaby przy nazwisku panieńskim, w przypadku urodzenia kolejnego dziecka, jej nowonarodzone dziecko nosiłoby inne nazwisko niż małoletni K. lub też inne nazwisko niż mąż wnioskodawczyni.

Nazwisko jest związane indywidualnie z danym człowiekiem i nazwisko dziecka nie może być za każdym razem pochodną tego, jak zmienia się nazwisko rodzica.

Odnosząc się z kolei do argumentów wnioskodawczyni dotyczących jej problemów związanych z odmiennym nazwiskiem jej samej oraz jej małoletniego syna w czasie załatwiania spraw urzędowych oraz spraw związanych z edukacją dziecka czy wizytami lekarskimi, wskazać należy, iż tożsamość dziecka oraz jego matki, a także kwestię rodzicielstwa, nie potwierdza się wyłącznie na podstawie stwierdzenia jednakowego nazwiska matki i dziecka. W takich sytuacjach należy bowiem przedstawić dokumenty potwierdzające powyższe okoliczności, w postaci np. aktu urodzenia dziecka.

Sąd zwrócił ponadto uwagę, iż sytuacja, gdy dziecko ma takie samo nazwisko jak jego matka i inne niż jego ojciec, może również narazić dziecko na szykany, gdyż w takiej sytuacji może zostać uznane za „dziecko panieńskie”, którego nie chciał uznać jego biologiczny ojciec. Powyższa sytuacja może doprowadzić w ocenie Sądu do zdecydowanie większego ostracyzmu społecznego, niż posiadanie przez dziecko nazwiska ojca.

W ocenie Sądu w obecnej sytuacji zmiana nazwiska małoletniego, gdy jego ojciec stara się odbudować swoją relację z synem, wnosząc np. o rozszerzenie jego kontaktów z dzieckiem, byłaby niewłaściwa lub ewentualnie zdecydowanie przedwczesna. Obecnie w ocenie Sądu należy dać szansę uczestnikowi postępowania, aby zaistniał on w życiu dziecka. Gdy zaś w przyszłości zdarzy się sytuacja, że kontakt uczestnika postępowania z małoletnim synem ulegnie rozluźnieniu i np. uczestnik postępowania zrezygnuje z kontaktów z synem, w wyniku czego dziecko zaprzestanie się z nim utożsamiać, wówczas Sąd może na wniosek matki dziecka wydać rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka dotyczące zmiany nazwiska małoletniego. Jednocześnie, gdyby taka sytuacja miała miejsce w przyszłości, gdy dziecko będzie miało ukończone 13 lat i będzie miało już większe niż obecnie rozeznanie co do swojej tożsamości, taka sytuacja będzie mogła skutkować tym, że dziecko będzie mogło samo wyrazić opinię, że nie chce nosić nazwiska ojca.

Wyrok SR m. st. Warszawy z dnia 5 kwietnia 2017-04-05 r., VI Nsm 1358/16

Standard: 6756