Wpływ oddalenia powództwa względem dłużnika głównego na sprawę poręczyciela

Zasada mocy wiążącej prawomocnego wyroku oddalającego powództwo decyduje o tym, że sąd odwoławczy nie może przyjąć za własne ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, gdy uwzględnił on powództwo oraz podzielić jego wniosków prawnych. W tej sytuacji wyrok sądu odwoławczego z uwagi na moc wiążącą prawomocnego orzeczenia oddalającego powództwo skierowane przeciwko dłużnikowi głównemu, a dotyczące tych samych roszczeń, musi przybrać postać wyroku reformatoryjnego, zmieniającego wyrok sądu pierwszej instancji w kierunku oddalającym powództwo bez względu na zasadność zarzutów podniesionych w apelacji pozwanego, a to w sytuacji braku podstaw odpowiedzialności pozwanego dłużnika głównego, gdy tych samych wierzytelności powoda dotyczy postępowanie przeciwko poręczycielowi cywilnemu, czyli dłużnikowi akcesoryjnemu. Istnieje zatem związanie sądu w innej sprawie ustaleniami prawomocnego orzeczenia co do materiału procesowego, który odnosi się do podstawy faktycznej w zakresie normy materialnoprawnej zastosowanej przez sąd, jako że o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika, jak stanowi art. 879 § 1 k.c. Poręczenie z racji swego akcesoryjnego charakteru istnieje dopóty, dopóki istnieje zobowiązanie główne i w granicach tego zobowiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2000 г., IV CKN 17/00, LEX nr 530724). W przypadku zatem braku zobowiązania dłużnika i prawomocnego wyroku oddalającego powództwo wytoczone przeciwko niemu nie może być mowy o uwzględnieniu powództwa przeciwko poręczycielowi w odniesieniu do tego samego długu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2008 r., I CSK 204/08, LEX nr 484664).

Zgodnie z art. 375 § 2 k.c., wyrok wydany na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne. Niewątpliwie takim wyrokiem korzystnym jest wyrok oddalający powództwo wobec jednego z dłużników solidarnych wydany przed lub nawet po uzyskaniu przez wierzyciela wyroku zasądzającego wobec pozostałych dłużników solidarnych. Zostaje wówczas do ustalenia, czy takie merytoryczne rozstrzygnięcie sądu zapadło w wyniku uwzględnienia zarzutów wspólnych wszystkim dłużnikom solidarnym ze względu na sposób powstania zobowiązania lub treść zobowiązania współzobowiązanych. Takimi zarzutami każdy dłużnik solidarny mógłby bronić się przed roszczeniem wierzyciela, co stanowi wyraz więzi wspólnej łączącej wszystkich dłużników solidarnych i wyrażającej się w zasadzie tzw. reprezentacji działania na korzyść pozostałych dłużników, o czym mowa w art. 371 k.c. Tylko uwzględnienie zarzutów dopuszczalnych, o ile mają charakter wspólny, ma skutek zwalniający innych współdłużników i taka sytuacja dotyczyła pozwanego poręczyciela w niniejszym procesie, gdy prawomocnym wyrokiem oddalono powództwa (wobec nieistnienia zobowiązania) wniesione przeciwko dłużnikowi głównemu. Zasada uwzględniania zarzutów wspólnych miała w tym przypadku także swój aspekt "genetyczny", gdyż zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom mają się pojawiać w ramach tego samego stosunku obligacyjnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1966 г., III CR 226/64, OSNC 1967, nr 4, poz. 72 i z dnia 28 stycznia 2010 г., I CSK 249/09, OSNC 2010, nr 9, poz. 124).

Wyrok SA w Katowicach z dnia 26 czerwca 2014 r., V ACa 104/14

Standard: 5657 (pełna treść orzeczenia)