Nadanie klauzuli natychmiastowej wykonalności, gdy konsument uznał roszczenie przedsiębiorcy o zwrot kwot wypłaconych w wykonaniu abuzywnej umowy kredytu

Art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, na mocy których w przypadku uznania przez konsumenta podniesionego przez przedsiębiorcę roszczenia o zwrot kwot wypłaconych w wykonaniu umowy kredytu uznanej za nieważną ze względu na zawarty w niej nieuczciwy warunek sąd rozpoznający sprawę jest zobowiązany z urzędu nadać wyrokowi uwzględniającemu to roszczenie rygor natychmiastowej wykonalności, o ile prawo krajowe nie pozwala temu sądowi na podjęcie wszelkich niezbędnych środków mających na celu ochronę konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami, jakie może wywrzeć wobec niego nadanie temu wyrokowi takiego rygoru.

Jeśli sąd krajowy uzna, iż rozpatrywana umowa kredytu nie może, zgodnie z prawem umów, nadal być prawnie wiążąca po usunięciu danych nieuczciwych warunków, a przy tym nie istnieje żaden przepis prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym ani przepis znajdujący zastosowanie w wypadku osiągnięcia przez strony umowy porozumienia umożliwiającego zastąpienie tych warunków, należy uznać, że wysoki poziom ochrony konsumentów, jaki powinien zostać zapewniony zgodnie z dyrektywą 93/13, wymaga, aby dla przywrócenia rzeczywistej równowagi między wzajemnymi prawami i obowiązkami stron umowy sąd krajowy podjął, z pełnym uwzględnieniem prawa krajowego, wszelkie niezbędne środki mające na celu ochronę konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami, jakie może wywrzeć unieważnienie danej umowy kredytowej, w szczególności ze względu na natychmiastową wymagalność wierzytelności przysługującej przedsiębiorcy wobec konsumenta [wyrok z dnia 16 marca 2023 r., M.B. i in. (Skutki unieważnienia umowy), C‑6/22).

Spoczywający na sądzie krajowym obowiązek nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokowi uwzględniającemu roszczenie przedsiębiorcy o zwrot kwot zapłaconych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu może zniechęcić konsumenta do uznania tego roszczenia. Taka sytuacja naraża bowiem konsumenta na rzeczywiste ryzyko finansowe w zakresie, w jakim rezygnacja z uznania roszczenia pozbawia go, zgodnie z informacjami przekazanymi przez sąd odsyłający, możliwości zasądzenia od niego jedynie części kosztów poniesionych przez przedsiębiorcę, a nawet nieobciążenia go w ogóle kosztami z tego tytułu, podczas gdy sformułowanie takiego uznania zmusza go, wskutek zastosowania art. 333 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego, dotyczącego natychmiastowej wykonalności wyroku zasądzającego, do natychmiastowego zwrotu środków, które zostały mu wypłacone przez tego przedsiębiorcę.W tym kontekście sąd rozpoznający sprawę jest zobowiązany, w miarę możliwości, do stosowania prawa krajowego w taki sposób, aby konsekwencje, które zgodnie z tym prawem wynikają ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku umownego, nie zagrażały celowi dyrektywy 93/13 polegającemu na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumenta.

W konsekwencji do sądu odsyłającego będzie należało wskazanie przepisów prawa krajowego, takich jak te dotyczące możliwego uwzględnienia niepowetowanej szkody dla konsumenta mogącej wynikać z natychmiastowej wykonalności wyroku zasądzającego i możliwego rozłożenia na raty spłaty należnych kwot, w celu upewnienia się, że ciążący na nim obowiązek nadania temu wyrokowi takiego rygoru natychmiastowej wykonalności w przypadku uznania przez konsumenta skierowanego przez przedsiębiorcę roszczenia restytucyjnego nie narusza realizowanego przez dyrektywę 93/13 celu polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumenta.

Wyrok TSUE z dnia 19 czerwca 2025 r., C-396/24

Standard: 89157 (pełna treść orzeczenia)