Depenalizacja reklamy usług prawniczych

Zgodnie z regulującym kwestię informacji handlowych dostarczanych przez zawody regulowane art. 24 Dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 376, str. 36), państwa członkowskie znoszą wszelkie całkowite zakazy dotyczące informacji handlowych dostarczanych przez zawody regulowane (ust. 1) oraz zapewniają zgodność informacji handlowych dostarczanych przez zawody regulowane, odnoszących się, ‎w szczególności, do niezależności, godności i uczciwości zawodowej, a także do tajemnicy zawodowej z zasadami dotyczącymi wykonywania zawodu, zgodnie z prawem wspólnotowym, w sposób odpowiadający szczególnemu charakterowi każdego zawodu. Zasady dotyczące wykonywania zawodu odnoszące się do informacji handlowych muszą być niedyskryminacyjne, uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym i proporcjonalne (ust. 2).

Niewątpliwie adwokat jest zawodem regulowanym, o którym mowa w dyrektywie 2006/123/WE, ponieważ wykonywanie tego zawodu jest ściśle uregulowane ustawą Prawo o adwokaturze. Zgodnie z art. 4 ust. 12 dyrektywy 2006/123/WE informacja handlowa oznacza natomiast „każdą formę informacji mającej na celu promowanie, bezpośrednio lub pośrednio, towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorstwa, organizacji lub osoby prowadzącej działalność handlową, przemysłową lub rzemieślniczą albo osoby wykonującej zawód regulowany”. Pojęcie informacji handlowej zawarte w powołanej dyrektywie odnosi się również do reklamy adwokackiej. Mocą postanowień traktatowych każde natomiast państwo członkowskie, do którego kierowana jest dyrektywa, zobowiązane jest do jej wykonania w drodze ustanowienia przepisów prawa wewnętrznego oraz przestrzegania, zgodnie z celami ustawodawcy wspólnotowego. 

Wobec niezgodności z art. 24 Dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego ‎i Rady doszło do zmiany § 23 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu - obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej - uchwała nr 230/2022 z dnia 22 września 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej ‎i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej). W dniu 26 maja 2023 r. Naczelna Rada Adwokacka przyjęła bowiem Uchwałę nr 93/2023, mocą której dokonano w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 376, str. 36) oraz dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, ‎w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym) (Dz. U. UE. L. z 2000 r. Nr 178, str. 1). Wskutek powyższej zniesiono dotychczasowy całkowity zakaz reklamy, nadając adwokatom uprawnienie do posługiwania się informacją handlową, jednakże z zastrzeżeniem, że będzie ona zgodna z zasadami Zbioru.

Zgodnie z wprowadzoną zmianą przez Naczelną Radę Adwokacką, dostosowującą treść § 23 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu do wspomnianej Dyrektywy 2006/123/WE, w obecnym stanie prawnym adwokat może posługiwać się informacją handlową, jednakże obrany ku temu sposób winien odpowiadać określonym standardom. Powołany § 23 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu otrzymał bowiem brzmienie:

„1. Adwokat jest uprawniony do posługiwania się informacją handlową ‎z zastrzeżeniem, że taka informacja handlowa będzie zgodna z zasadami niniejszego "Zbioru".

2. Informacja handlowa oznacza każdą formę komunikacji mającej na celu promowanie bezpośrednio lub pośrednio usług lub wizerunku adwokata.

3. Informacja handlowa nie może uchybiać zasadom etyki lub godności zawodu, ‎w szczególności adwokata obowiązuje zakaz posługiwania się informacją handlową:

a) uchybiającą godności innych osób;

b) naruszającą tajemnicę adwokacką;

c) naruszającą zasadę lojalności i koleżeństwa;

d) naruszającą niezależność adwokata;

e) porównawczą, nierzetelną, podstępną, nieprawdziwą, natarczywą lub niestosowną;

f) stwarzającą choćby prawdopodobieństwo wywołania nieuzasadnionego oczekiwania co do wyników świadczonej pomocy prawnej;

g) powołującą się na znajomości lub wpływy;

h) zawierającą treści ocenne;

i) wprowadzającą w błąd lub wyzyskującej taki błąd;

j) nadużywającą zaufania, wykorzystującą łatwowierność, przymusowe położenie, brak wiedzy lub doświadczenia odbiorcy;

k) odwołującą się do emocji lub uczuć;

l) zawierającą treści lub odesłania nielicujące z wykonywaniem zawodu adwokata;

ł) umieszczaną w niestosownym lub nieodpowiednim miejscu.

4. Informacja handlowa może zawierać odniesienia do prowadzonych przez adwokata spraw, jego klientów lub zawierać ich opinie pod warunkiem, że adwokat poinformuje klienta o formie, treści, sposobie, kontekście informacji handlowej i dysponuje jego zgodą w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej na ich publikację”.

Wspomnianą Uchwałą § 23a otrzymał natomiast brzmienie:

„1. Informacja handlowa musi być wyraźnie oznaczona jako pochodząca od adwokata i umożliwiająca jednoznacznie jego identyfikację. 2. Adwokat jest odpowiedzialny za informację handlową opublikowaną przez osoby trzecie w jego imieniu lub na jego rzecz. 3. W przypadku niezgodności informacji handlowej z zasadami niniejszego “Zbioru”, opublikowanej przez adwokata, w jego imieniu lub na jego rzecz, adwokat jest zobowiązany niezwłocznie podjąć wszelkie niezbędne działania celem usunięcia tej niezgodności. 4. Adwokat nie może składać bezpośrednich propozycji świadczenia pomocy prawnej za pośrednictwem osób trzecich, które otrzymują za to wynagrodzenie. 5. Adwokat nie może promować produktów lub usług osób trzecich, jeżeli uchybiałoby to zasadom etyki lub godności zawodu”.

Z kolei § 23b otrzymał brzmienie:

„1. W ramach informacji handlowej, adwokat może przedstawiać stawki wynagrodzeń, metody ich obliczania oraz informacje o wysokości ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. 2. Każda informacja handlowa dotycząca wynagrodzenia lub sposobu jego obliczania musi być sformułowana jednoznacznie, w szczególności należy w niej wyraźnie określić, czy wynagrodzenie obejmuje ponoszone wydatki, podatki oraz inne opłaty.‎3. Adwokat może informować o świadczonej pomocy prawnej poprzez oferty w postępowaniu o charakterze przetargu, konkursu lub oferty złożone na wyraźne życzenie potencjalnego klienta, które to informacje mogą mieć znaczenie przy ocenie tej oferty”.

Nadto dodano się § 23d ust. 1 w brzmieniu:

„1. Adwokata obowiązuje zakaz współpracy z podmiotami pozyskującymi klientów‎z naruszeniem prawa, zasad współżycia społecznego lub w sposób sprzeczny z godnością zawodu”

Na skutek zmiany § 23 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu doszło zatem do znaczącego ograniczenia materialnego zakresu adwokackiej odpowiedzialności dyscyplinarnej w zakresie działań związanych z reklamą poprzez zniesienie całkowitego jej zakazu i wprowadzenie możliwości posługiwania się informacją handlową. Depenalizacji uległo bowiem działanie sprawcze w postaci korzystania z reklamy adwokackiej. Przestępność zachowania uległa w tym zakresie zniesieniu z tym jednak zastrzeżeniem, że kryminalizacją obecnie objęte jest posługiwanie się informacją handlową w sposób niespełniający wymogów wprowadzonych mocą Uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej nr 93/2023 z dnia 26 maja 2023 r. i uchybiający wskazanym w powyższej ograniczeniom. Tym samym - w odróżnieniu od poprzedniego stanu prawnego - nie każde zatem posługiwanie się informacją handlową stanowi przewinienie dyscyplinarne, lecz tylko takie, które nie spełni określonych w Zbiorze standardów.

Wyrok SN z dnia 15 stycznia 2025 r., II ZK 40/23

Standard: 88614 (pełna treść orzeczenia)