Ubój rytualny bez ogłuszenia art. 4 rozp nr 1099/2009

Art. 4 ust. 4 rozporządzenia nr 1099/2009 stanowi, że zasada uprzedniego ogłuszania nie ma zastosowania do zwierząt poddawanych ubojowi według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, pod warunkiem że ubój ma miejsce w rzeźni.

Odstępstwo to, jak wynika z motywu 15 rozporządzenia nr 1099/2009, opiera się na konieczności przestrzegania przepisów legislacyjnych lub administracyjnych oraz zwyczajów państw członkowskich dotyczących zwłaszcza obrzędów religijnych, tradycji kulturowych i dziedzictwa regionalnego przy formułowaniu i wdrażaniu polityk Unii, między innymi w odniesieniu do rolnictwa i rynku wewnętrznego. Konkretyzuje ono zatem zgodnie z art. 10 ust. 1 karty pozytywne zobowiązanie ustawodawcy Unii do zapewnienia rzeczywistego poszanowania wolności religii i prawa do uzewnętrzniania swojej religii lub swych przekonań poprzez praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach, w szczególności na rzecz praktykujących muzułmanów i żydów (zob. podobnie wyrok z dnia 29 maja 2018 r., Liga van Moskeeën en Islamitische Organisatie Provincie Antwerpen i in., C‑426/16).

Prawodawca Unii ustawodawca postanowił o „utrzymani[u] odstępstwa od ogłuszania zwierząt przed ubojem, pozostawiając jednak każdemu państwu członkowskiemu pewien poziom swobody”. W tym celu art. 26 ust. 1 rozporządzenia nr 1099/2009 upoważnia państwa członkowskie do utrzymania wszelkich przepisów krajowych obowiązujących w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia, które służą zapewnieniu dalej idącej ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania, podczas gdy art. 26 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) wspomnianego rozporządzenia przewiduje, że państwa członkowskie mogą przyjąć przepisy krajowe, które służą zapewnieniu dalej idącej ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania niż ochrona przewidziana w tym rozporządzeniu w szczególności w zakresie „uboju i działań związanych z uśmiercaniem zwierząt zgodnie z art. 4 ust. 4”, przy czym zgodnie z art. 2 lit. b) tego samego rozporządzenia wskazane w ten sposób działania związane z uśmiercaniem obejmują ogłuszanie.

Z jednej strony art. 26 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) rozporządzenia nr 1099/2009 nie narusza zagwarantowanej w art. 10 ust. 1 karty wolności uzewnętrzniania religii, a z drugiej strony w ramach przyznanej państwom członkowskim na podstawie tego przepisu możliwości przyjęcia dodatkowych przepisów mających na celu zapewnienie dalej idącej ochrony zwierząt niż ochrona przewidziana w tym rozporządzeniu państwa te mają możliwość nałożenia obowiązku ogłuszania zwierząt przed uśmierceniem, który ma zastosowanie również w przypadku uboju wymaganego przez obrzędy religijne, jakkolwiek z zastrzeżeniem poszanowania praw podstawowych zapisanych w karcie.

Uregulowanie krajowe przyjęte na podstawie art. 26 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) tego rozporządzenia i wymagające w ramach uboju rytualnego odwracalnego ogłuszenia, które nie może spowodować śmierci zwierzęcia, objęte jest zakresem stosowania wolności uzewnętrzniania religii, zagwarantowanej w art. 10 ust. 1 karty.

Karta przyjmuje bowiem szerokie znaczenie przewidzianego w tym postanowieniu pojęcia „religii”, które może obejmować zarówno forum internum, to jest fakt posiadania przekonań, jak i forum externum, to jest publiczne uzewnętrznianie wiary religijnej, a Trybunał orzekł już, że ubój rytualny jest objęty wolnością uzewnętrzniania religii, zagwarantowanej w art. 10 ust. 1 karty (wyrok z dnia 29 maja 2018 r., Liga van Moskeeën en Islamitische Organisaties Provincie Antwerpen i in., C‑426/16).

Art. 26 ust. 2 akapit pierwszy lit. c) rozporządzenia nr 1099/2009 w związku z art. 13 TFUE i art. 10 ust. 1 karty należy interpretować w ten sposób, iż nie sprzeciwia się on uregulowaniu państwa członkowskiego wymagającego w ramach uboju rytualnego odwracalnego procesu ogłuszania, które nie może spowodować śmierci zwierzęcia.

Wyrok TSUE z dnia 17 grudnia 2020 r., C-336/19

Standard: 88346 (pełna treść orzeczenia)

Art. 4 ust. 4 rozporządzenia nr 1099/2009, interpretowany w świetle motywu 18 tego rozporządzenia, dopuszcza praktykę uboju rytualnego, w ramach której zwierzę można uśmiercić bez uprzedniego ogłuszenia. Ta forma uboju jest dozwolona w Unii jedynie w drodze odstępstwa i wyłącznie w celu zapewnienia poszanowania wolności wyznania (zob. podobnie wyrok z dnia 29 maja 2018 r., Liga van Moskeeën en Islamitische Organisaties Provincie Antwerpen i in., C-426/16).

Rozporządzenie nr 1099/2009 stanowi w motywie 43, że ubój bez uprzedniego ogłuszenia wymaga dokładnego podcięcia gardła ostrym nożem w celu „zminimalizowania” cierpienia zwierzęcia.

Szczególne metody uboju wymagane przez obrzędy religijne, które nie obejmują uprzedniego ogłuszenia i które dopuszcza art. 4 ust. 4 rozporządzenia nr 1099/2009, nie są równoważne, z punktu widzenia zapewnienia wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt w chwili ich uśmiercania, z metodą uboju z uprzednim ogłuszeniem, której stosowanie nakazano co do zasady w art. 4 ust. 1 tego rozporządzenia. W związku z tym rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, a w szczególności jego art. 3 i art. 14 ust. 1 lit. b) ppkt (viii), odczytywane w świetle art. 13 TFUE, należy interpretować w ten sposób, że nie zezwala ono na umieszczanie logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej na produktach pochodzących ze zwierząt poddanych ubojowi rytualnemu bez uprzedniego ogłuszenia, przeprowadzanemu w warunkach określonych w rozporządzeniu nr 1099/2009, w szczególności w jego art. 4 ust. 4.

Wyrok TSUE z dnia 26 lutego 2019 r., C-497/17

Standard: 88339 (pełna treść orzeczenia)