Obowiązek podatkowy małżonka obdarowanego, jeżeli przedmiot darowizny wszedł do majątku wspólnego

Okoliczność, że przedmiot darowizny zaliczany jest do wspólnego majątku małżonków nie oznacza jednocześnie, iż dla celów podatkowych w podatku od spadków i darowizn nie może zostać podzielony.

Analiza art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o. pokazuje, że czynność prawna polegająca na przyjęciu darowizny do majątku wspólnego może zostać dokonana przez jednego z małżonków, bez potrzeby składania oświadczenia o jej przyjęciu przez drugiego. Nie uwalnia to jednak małżonka nieuczestniczącego przy czynności notarialnej od obowiązku podatkowego.

Wprawdzie zgodnie z art. 35 k.r.o. w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego (nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku), to jednak przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie pozwalają na uzależnienie powstania obowiązku podatkowego od przyjęcia darowizny do majątku odrębnego każdego z małżonków. Nie zostało też wymienione nabycie w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków (ustania wspólności majątkowej małązeńskiej), jako podlegające podatkowi od spadków i darowizn. Rozliczenie między małżonków, jako odrębnych podatników podatku od spadków o darowizn, darowizny przyjętej do majątku wspólnego jest inną instytucją prawną od zniesienia współwłasności, unormowanego w Kodeksie cywilnym. Dlatego też rozliczenie takie nie może być traktowane jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Do podziału majątku wspólnego nie ma również zastosowania art. 1a pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn dotyczący nieodpłatnego nabycia własności rzeczy wspólnej i wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

Dla rozliczenia obowiązku podatkowego małżonków w omawianej sytuacji właściwe jest odniesienie się do domniemania wynikającego z art. 43 § 1 k.r.o., zgodnie z którym domniemywa się, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jak już wyżej zaznaczono, w wyniku darowizny małżonka syna darczyńcy niewątpliwie uzyskała nieodpłatnie przysporzenie majątkowe i nie jest objęta regulacją art. 4a u.p.s.d.

Skoro połowę wartości przedmiotu darowizny, przypisywanej małżonce obdarowanego, traktuje się odrębnie od darowizny uzyskanej przez jej męża (zwolnionej z opodatkowania), osobę tę należy również identyfikować jako odrębnego podatnika podatku od spadków i darowizn. Ponieważ nie uczestniczyła ona przy sporządzeniu aktu notarialnego, notariusz nie mógł dokonać od niej poboru należnego podatku. Mogła nawet nie posiadać wiedzy o przyjęciu darowizny przez drugiego z małżonków do majątku wspólnego (takim momentem jest z całą pewnością otrzymanie zawiadomienia od sądu powszechnego o wpisie do księgi wieczystej, na który zresztą przysługuje środek zaskarżenia). Brak w ustawie podatkowej przepisów pozwalających na dokonanie poboru podatku od spadków i darowizn od osoby niebędącej podatnikiem. Wprawdzie w myśl art. 133 § 3 O.p. małżonkowie winni być traktowani jako jedna strona postępowania podatkowego, jednakowoż poprzez zawarte w tym przepisie odesłanie do art. 92 § 3 O.p., możliwość taka została zawężona wyłącznie do ich solidarnego opodatkowania "łącznie do sumy dochodów na podstawie odrębnych przepisów". Żaden natomiast z przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn sytuacji takiej nie przewiduje.

Wyrok NSA z dnia 22 czerwca 2022 r., III FSK 5090/21

Standard: 88021 (pełna treść orzeczenia)