Dwa sposoby stwierdzenia treści testamentu ustnego (art. 952 § 2 i 3 k.c.)
Stwierdzenie treści testamentu ustnego (art. 952 § 2 i 3 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przepisy art. 952 § 2 i 3 k.c. należą do przepisów iuris stricti i podlegają ścisłej wykładni. W sytuacji, gdy stwierdzenie treści testamentu nie nastąpiło pismem określonym w art. 952 § 2 k.c. ani zeznaniami świadków, o których mowa w art. 952 § 3 k.c., i upłynęły terminy w przepisach tych określone, stwierdzenie treści testamentu ustnego staje się niemożliwe.
Konieczność dopełnienia ustawowych wymogów formalnych, takich jak np. forma oświadczenia woli, złożenie w obecności określonych osób lub zachowanie terminu na potwierdzenie przez świadków testamentu ma bowiem na celu zagwarantowanie pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego, a w konsekwencji również ochrony prawa własności i prawa do dziedziczenia. Normy prawne mają bowiem w sposób generalny i równy dla wszystkich zapewnić, wynikające z nich prawa i wprowadzają ochronę przed nadużyciami ze strony osób nieuprawnionych.
Pomimo że potencjalnie może dojść do sytuacji, w której niedopełnienie ustawowych warunków dziedziczenia będzie skutkować następstwami niezgodnymi z rzeczywistą wolą spadkodawcy (co należy do istoty zarzutów w niniejszej sprawie), to jednak ratio legis tych przepisów znajduje mocne uzasadnienie aksjologiczne, a sąd, odwołujący się do ich brzmienia i działający zgodnie z ich dyspozycjami, nie narusza konstytucyjnych zasad, praw czy wolności – zwłaszcza zasady sprawiedliwości społecznej i ochrony zaufania jednostki do państwa i jego organów. Przeciwnie – przyznanie praw, które nie wynikają lub są oczywiście sprzeczne z przepisami ustawowymi, stanowiłoby przejaw naruszenia standardów konstytucyjnych.
Postanowienie SN z dnia 1 grudnia 2021 r., I NSNc 47/21
Standard: 60709 (pełna treść orzeczenia)
Stwierdzenie treści testamentu ustnego może nastąpić w jeden z dwóch przewidzianych przez ustawę sposobów. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie (art. 952 § 2 k.c.).
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem (art. 952 § 3 zd.1 k.c.). Podkreśla się, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, sąd powinien ocenić ważność testamentu ustnego także wtedy, gdy jego treść została stwierdzona w sposób określony w art. 952 § 2 i 3 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1997r., III CKN 310/97, OSN 7-8/97 poz. 115). A zatem w przypadku stwierdzenia przez sąd nieważności testamentu sporządzonego w trybie art. 952 § 2 k.c., sąd powinien ocenić możliwość stwierdzenia treści testamentu na podstawie art. 952 § 3 k.c.
Sad ustalił, że spisania ostatniej woli zmarłego dokonała uczestniczka K. W., dla której została przewidziana korzyść majątkowa. Uczestniczka w myśl przepisu art. 957 § 1 k.c. nie mogła być świadkiem testamentu ustnego. Nie mogła być również osobą trzecią w rozumienia przepisu art. 952 § 2 k.c., gdyż osobą trzecią w rozumieniu powyższego przepisu może być tylko osoba postronna, niezainteresowana treścią dokonanych rozporządzeń testamentowych, nie zaś sam spadkobierca testamentowy. Powyższe zapatrywanie jest szeroko akceptowane w orzecznictwie (por. uchwała 7 sędziów SN z dn. 23 listopada 2001 r., III CZP 54/01, OSNC 2002, nr 7-8, poz. 84). Nadto pismo stwierdzające treść testamentu ustnego zostało podpisane wyłącznie przez spadkodawcę i świadka G. K., podczas gdy stosownie do dyspozycji przepisu art. 952 § 2 k.c. pismo powinno zostać podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego nie mogło nastąpić również w trybie art. 952 § 3 k.c., jako że nie został zachowany przewidziany w powyższym przepisie sześciomiesięczny termin do przesłuchania świadków testamentu ustnego przez Sąd. Termin określony w art. 952 § 3 k.c. jest zachowany, gdy wniosek o przesłuchanie świadków został złożony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (postanowienie SN z dn. 13 maja 2003 r., V CKN 186/01, LEX nr 1239065).
Postanowienie SR dla Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 czerwca 2016 r., III Ns 1582/15
Standard: 5414 (pełna treść orzeczenia)