Dwa sposoby stwierdzenia treści testamentu ustnego (art. 952 § 2 i 3 k.c.)
Stwierdzenie treści testamentu ustnego (art. 952 § 2 i 3 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przepisy art. 952 § 2 i 3 k.c. należą do przepisów iuris stricti i podlegają ścisłej wykładni. W sytuacji, gdy stwierdzenie treści testamentu nie nastąpiło pismem określonym w art. 952 § 2 k.c. ani zeznaniami świadków, o których mowa w art. 952 § 3 k.c., i upłynęły terminy w przepisach tych określone, stwierdzenie treści testamentu ustnego staje się niemożliwe.
Konieczność dopełnienia ustawowych wymogów formalnych, takich jak np. forma oświadczenia woli, złożenie w obecności określonych osób lub zachowanie terminu na potwierdzenie przez świadków testamentu ma bowiem na celu zagwarantowanie pewności prawa i bezpieczeństwa prawnego, a w konsekwencji również ochrony prawa własności i prawa do dziedziczenia. Normy prawne mają bowiem w sposób generalny i równy dla wszystkich zapewnić, wynikające z nich prawa i wprowadzają ochronę przed nadużyciami ze strony osób nieuprawnionych.
Pomimo że potencjalnie może dojść do sytuacji, w której niedopełnienie ustawowych warunków dziedziczenia będzie skutkować następstwami niezgodnymi z rzeczywistą wolą spadkodawcy (co należy do istoty zarzutów w niniejszej sprawie), to jednak ratio legis tych przepisów znajduje mocne uzasadnienie aksjologiczne, a sąd, odwołujący się do ich brzmienia i działający zgodnie z ich dyspozycjami, nie narusza konstytucyjnych zasad, praw czy wolności – zwłaszcza zasady sprawiedliwości społecznej i ochrony zaufania jednostki do państwa i jego organów. Przeciwnie – przyznanie praw, które nie wynikają lub są oczywiście sprzeczne z przepisami ustawowymi, stanowiłoby przejaw naruszenia standardów konstytucyjnych.
Postanowienie SN z dnia 1 grudnia 2021 r., I NSNc 47/21
Standard: 60709 (pełna treść orzeczenia)
Stwierdzenie treści testamentu ustnego może nastąpić w jeden z dwóch przewidzianych przez ustawę sposobów. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie (art. 952 § 2 k.c.).
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem (art. 952 § 3 zd.1 k.c.). Podkreśla się, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, sąd powinien ocenić ważność testamentu ustnego także wtedy, gdy jego treść została stwierdzona w sposób określony w art. 952 § 2 i 3 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1997r., III CKN 310/97, OSN 7-8/97 poz. 115). A zatem w przypadku stwierdzenia przez sąd nieważności testamentu sporządzonego w trybie art. 952 § 2 k.c., sąd powinien ocenić możliwość stwierdzenia treści testamentu na podstawie art. 952 § 3 k.c.
Sad ustalił, że spisania ostatniej woli zmarłego dokonała uczestniczka K. W., dla której została przewidziana korzyść majątkowa. Uczestniczka w myśl przepisu art. 957 § 1 k.c. nie mogła być świadkiem testamentu ustnego. Nie mogła być również osobą trzecią w rozumienia przepisu art. 952 § 2 k.c., gdyż osobą trzecią w rozumieniu powyższego przepisu może być tylko osoba postronna, niezainteresowana treścią dokonanych rozporządzeń testamentowych, nie zaś sam spadkobierca testamentowy. Powyższe zapatrywanie jest szeroko akceptowane w orzecznictwie (por. uchwała 7 sędziów SN z dn. 23 listopada 2001 r., III CZP 54/01, OSNC 2002, nr 7-8, poz. 84). Nadto pismo stwierdzające treść testamentu ustnego zostało podpisane wyłącznie przez spadkodawcę i świadka G. K., podczas gdy stosownie do dyspozycji przepisu art. 952 § 2 k.c. pismo powinno zostać podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego nie mogło nastąpić również w trybie art. 952 § 3 k.c., jako że nie został zachowany przewidziany w powyższym przepisie sześciomiesięczny termin do przesłuchania świadków testamentu ustnego przez Sąd. Termin określony w art. 952 § 3 k.c. jest zachowany, gdy wniosek o przesłuchanie świadków został złożony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (postanowienie SN z dn. 13 maja 2003 r., V CKN 186/01, LEX nr 1239065).
Postanowienie SR dla Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 czerwca 2016 r., III Ns 1582/15
Standard: 5414 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z przepisem art. 952 § 1 k.c., jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Ustawodawca przyjął przy tym dwa sposoby ustalenia treści testamentu ustnego, a mianowicie pisemny (art. 952 § 2 k.c.) i sądowy (art. 952 § 3 k.c.).
Pierwszy polega na tym, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Wedle drugiego natomiast treść testamentu ustanego można stwierdzić w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Nie ma przy tym wątpliwości, w świetle komentowanych przepisów, że treść testamentu ustnego może być ustalona tylko w jednej formie.
W razie sporządzenia prawidłowego, to jest zgodnego z wymaganiami podanymi w przepisie art. 952 § 2 k.c., pisma, przesłuchiwanie świadków przewidziane w przepisach art. 952 § 3 k.c. jest nie tylko zbędne, ale i niedopuszczalne (por. postanowienie SN z dnia 17 września 2003 roku, II CK 20/02; postanowienie SN z dnia 08 kwietnia 1999 roku, III CKN 190/98).
W rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, że nie zostało w ogóle sporządzone pismo, w którym zostałaby stwierdzona treść przedmiotowego testamentu ustnego. Tym samym jedynym dopuszczonym przez prawo sposobem ustalenia treści tego testamentu są zeznania jego świadków.
Nie mają racji uczestniczki postępowania zarzucając, że nie było dopuszczalne przesłuchiwanie świadków tego testamentu ze względu na upływ sześciomiesięcznego terminu liczonego od dnia otwarcia spadku. Termin określony w przepisie art. 952 § 3 zd. 1 k.c. jest zachowany bowiem także wtedy, gdy wniosek o przesłuchanie świadków został złożony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku przed jego upływem (por. postanowienie SN z dnia 13 maja 2003 roku, V CKN 186/01; postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2000 roku, I CKN 668/00).
Postanowienie SR w Dzierżoniowie z dnia 22 kwietnia 2014 r., I Ns 105/13
Standard: 5416 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 35712 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 19352
Standard: 30112 (pełna treść orzeczenia)