Obowiązki notariusza jako płatnika podatku od darowizny gospodarstwa rolnego

Od notariusza jako płatnika wymagana jest pełna wiedza co do stanu faktycznego będącego przedmiotem zawieranej umowy i właściwa ocena tego stanu faktycznego.

Nie zasługuje na uznanie wyrażony w skardze pogląd, że notariusz jako płatnik nie ma obowiązku, ani nawet prawa do prowadzenia jakiegokolwiek postępowania w sprawie weryfikacji oświadczenia dotyczącego spełniania warunków do zastosowania ulgi w podatku (nie może sprawdzać czy rzeczywiście nabywca posiadał odpowiedniej wielkości gospodarstwo rolne).

Sporządzając dany akt notarialny notariusz winien upewnić się, czy stosuje zwolnienie podatkowe w sposób zgodny z prawem, co w przypadku zastosowania zwolnienia z art. 4 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. oznacza upewnienie się, czy beneficjent pomocy de minimis mógł skorzystać ze zwolnienia. Podstawowym warunkiem zastosowania tego zwolnienia podatkowego winno zatem być odebranie od nabywcy oświadczenia, że spełnia warunki do jego zastosowania, a także ustalenie stanu faktycznego i prawnego, czyli całokształt okoliczności, które miały znaczenie dla obliczenia wysokości zobowiązania podatkowego, niezależnie od tego czy wynikają one z treści przedstawionych notariuszowi dokumentów. Skoro skarżący tego nie uczynił, to podlega on odpowiedzialności, o której mowa wart. 30 § 1 O.p., a organ podatkowy słusznie wydał decyzję o odpowiedzialności podatkowej skarżącego. Od notariusza jako płatnika wymagana jest bowiem pełna wiedza co do stanu faktycznego będącego przedmiotem zawieranej umowy i właściwa ocena tego stanu faktycznego (por. wyrok NSA z 29 września 1998 r., I SA/Po 399/98; wyrok NSA z 30 września 2021 r., III FSK 4132/21).

Nie można zatem zaaprobować twierdzenia skarżącego, że nie ponosi winy za niepobranie podatku, ponieważ brak należytej staranności przy dokonywaniu czynności notarialnej, względnie brak wiedzy o istotnych podatkowo uwarunkowaniach dokonywanej czynności, jednoznacznie wskazują na zawinienie skarżącego jako płatnika, wynikające z obiektywnie negatywnej oceny jego zachowania (por. wyrok SN z 26 września 2003 r. IV CK 32/02). Należy zauważyć, że notariusz z założenia powinien mieć świadomość treści normy prawnej, którą stosuje wykonując swoją działalność, a która determinuje określone skutki prawnopodatkowe istotne z punktu widzenia odpowiedzialności płatnika.

Oświadczenie o spełnieniu warunków do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, które przy spisywaniu aktu stosuje notariusz, należy zaliczyć do istotnych okoliczności, o których mowa w art. 92 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1192 ze zm. – dalej: "u.p.n.").

Jednocześnie z art. 80 § 2 u.p.n. wynika, że notariusz ma obowiązek przy dokonywaniu czynności notarialnych czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Zobowiązany jest również do zachowania należytej staranności przy dokonywaniu czynności (art. 49 u.p.n.). Powinien również wykazać maksymalną staranność w sprawdzeniu dokumentów i porównywać ich treść ze składanymi przez stronę oświadczeniami, szczególnie ze względu na fakt, iż zobligowany jest dążyć do zachowania norm prawa. Dokument sporządzony przez niego stanowi bowiem dowód tego, co w nim urzędowo zaświadczono. Czynność notarialna nie konstytuuje stosunków prawnych, lecz jedynie je potwierdza. Należy podkreślić, że związanie notariusza treścią oświadczeń stron aktu notarialnego nie wyklucza konieczności oceny tych oświadczeń (i innych elementów stanu faktycznego) z punktu widzenia obowiązków płatnika, jakie notariusz spełnia (por. wyrok NSA z 30 września 2021 r.,  III FSK 4132/21).

Wyrok WSA z dnia 9 marca 2022 r., I SA/Po 1078/21

Standard: 87791 (pełna treść orzeczenia)