Zmiana składu sądu, gdy istnieje „długotrwała przeszkoda w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie (art. 47b § 1 p.u.s.p.)

Art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, na mocy których organ sądu krajowego, taki jak kolegium sądu, może zwolnić sędziego tego sądu z obowiązku rozpoznania części lub wszystkich przydzielonych mu spraw, w sytuacji gdy uregulowania te nie przewidują kryteriów, którymi ten organ powinien kierować się przy podejmowaniu takiej uchwały o zwolnieniu z obowiązku rozpoznania sprawy, i nie nakładają obowiązku uzasadnienia tej uchwały.

Art. 47b § 1 p.u.s.p. przewiduje bez dalszego doprecyzowania, iż zmiana składu sądu może nastąpić, gdy istnieje „długotrwała przeszkoda w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie”. Tymczasem o ile art. 47b § 4 p.u.s.p. stanowi w istocie, że do czasu zakończenia tych spraw sędzia nadal rozpoznaje sprawy przydzielone mu pomimo zmiany miejsca służbowego lub delegowania go do innego sądu, o tyle art. 47b § 5 p.u.s.p. określa, że kolegium właściwego sądu może zwolnić go z obowiązku rozpoznania spraw, przy czym nie wskazuje obowiązujących w tym zakresie kryteriów. Wreszcie zgodnie z art. 47b § 6 p.u.s.p. kolegium sądu dysponuje również możliwością zwolnienia sędziego z obowiązku rozpoznania sprawy w przypadku przeniesienia go do innego wydziału, z tym że także ta możliwość nie została obwarowana żadnym precyzyjnym kryterium.

Uregulowania krajowe, takie jak opisane w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, nie tylko nie przewidują obiektywnych kryteriów regulujących możliwość zwolnienia sędziego z obowiązku rozpoznania jednej lub większej liczby przydzielonych mu spraw, ale też zezwalają kolegium danego sądu na zwolnienie sędziego z obowiązku rozpoznania jego spraw bez konieczności uzasadnienia takiej uchwały. Odniesienie do istnienia „długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie” jest bowiem zbyt ogólnikowe, aby można było uznać, że pozwala ono uniknąć wszelkiej arbitralności przy podejmowaniu decyzji o zmianie składu sądu. Ponadto rząd polski potwierdził na rozprawie przed Trybunałem, że prawo polskie nie nakłada żadnego obowiązku uzasadnienia zwolnienia sędziego z obowiązku rozpoznania sprawy na podstawie art. 47b §§ 5 i 6 p.u.s.p.

Zwolnienie sędziego z obowiązku rozpoznania przydzielonych mu spraw, w sytuacji gdy właściwe przepisy krajowe nie określają obiektywnych kryteriów pozwalających na uregulowanie takiej możliwości, a co więcej, gdy nie jest wymagane uzasadnianie uchwały o takim zwolnieniu, nie daje podstaw, by wykluczyć, że to zwolnienie mogło być arbitralne, a nawet mogło stanowić ukrytą karę dyscyplinarną. Jest tak tym bardziej, w przypadku gdy po takim zwolnieniu z obowiązku rozpoznania sprawy następuje przeniesienie danego sędziego do innego wydziału tego samego sądu.

Aby nie pozostawiać miejsca na arbitralność, która mogłaby wynikać z nieprzejrzystej procedury zdolnej naruszyć zasady niezawisłości i nieusuwalności sędziów, ważne jest, aby przepisy krajowe regulujące zwolnienie sędziego z obowiązku rozpoznania sprawy przewidywały obiektywne i jasno określone kryteria, na podstawie których sędzia może zostać zwolniony z obowiązku rozpoznania przydzielonych mu spraw, jak również obowiązek uzasadniania uchwał w tym przedmiocie, w szczególności w przypadku zwolnienia sędziego z obowiązku rozpoznania sprawy bez jego zgody, tak aby zagwarantować, że niezawisłość sędziowska nie będzie zagrożona z powodu nieuprawnionych nacisków z zewnątrz.

Sąd krajowy powinien odstąpić od stosowania aktu, takiego jak uchwała kolegium tego sądu, na mocy którego z naruszeniem art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE postanowiono o zwolnieniu sędziego tego sądu z obowiązku rozpoznania przydzielonych mu spraw, w przypadku gdy z punktu widzenia danej sytuacji procesowej jest to nieodzowne dla zagwarantowania pierwszeństwa prawa Unii [zob. analogicznie wyrok z dnia 13 lipca 2023 r., YP i in. (Uchylenie immunitetu sędziowskiego i zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych), C-615/20 i C‑671/20

Wyrok TSUE z dnia 6 marca 2025 r., C-647/21

Standard: 87699 (pełna treść orzeczenia)