Status przedstawiciela dyplomatycznego jednego z małżonków w państwie przyjmującym w kontekście „zwykłego pobytu” w rozumieniu art. 8 lit. a) i b) rozporządzenia nr 1259/2010

Artykuł 8 lit. a) i b) rozporządzenia Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej należy interpretować w ten sposób, że:

status przedstawiciela dyplomatycznego jednego z małżonków oraz jego zatrudnienie na stanowisku w państwie przyjmującym stoją co do zasady na przeszkodzie temu, by przyjąć, że w tym państwie został ustalony „zwykły pobyt” małżonków, chyba że w wyniku całościowej oceny wszystkich okoliczności danego przypadku, w tym w szczególności okresu fizycznej obecności małżonków oraz ich integracji społecznej i rodzinnej w tym państwie, po pierwsze, zostanie wykazany zamiar ustanowienia przez małżonków w tym państwie zwykłego ośrodka ich interesów życiowych, a po drugie, zostanie wykazane, że ich obecność na terytorium tego państwa miała wystarczająco stabilny charakter.

Jak wynika z art. 31 ust. 1 konwencji wiedeńskiej, przedstawiciele dyplomatyczni korzystają z immunitetu od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej państwa przyjmującego, z zastrzeżeniem wyjątków, o których mowa w lit. a)–c) tego postanowienia. Artykuł 37 ust. 1 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych przewiduje: „Członkowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego pozostający z nim we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego, korzystają z przywilejów i immunitetów wymienionych w artykułach 29–36.

Pobyt przedstawiciela dyplomatycznego na terytorium państwa przyjmującego służy co do zasady wyłącznie celom zawodowym, ponieważ pobyt ten pozostaje w bezpośrednim związku z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych. Zatrudnienie w państwie przyjmującym jest co do zasady determinowane przede wszystkim potrzebami służby państwa wysyłającego, a nie uwzględnianiem woli i osobistych preferencji przedstawiciela dyplomatycznego zatrudnionego w państwie przyjmującym.

Nie jest wykluczone, iż w szczególnych okolicznościach faktycznych państwo przyjmujące może zostać uznane za państwo, w którym zainteresowani małżonkowie chcieli ustanowić miejsce zwykłego pobytu w rozumieniu art. 8 lit. a) i b) rozporządzenia nr 1259/2010. Może tak być w szczególności, gdy przedstawiciel dyplomatyczny i jego małżonek nabywają mieszkanie w państwie przyjmującym w celu wspólnego osiedlenia się w tym państwie po zakończeniu swego zatrudnienia.

W konsekwencji, o ile status przedstawiciela dyplomatycznego jednego z małżonków stanowi istotny element w ramach badania zwykłego charakteru pobytu małżonków na terytorium państwa przyjmującego, w odniesieniu do oceny powodów ich obecności w tym państwie i warunków ich pobytu, o tyle okoliczność ta nie jest sama w sobie decydująca dla wykluczenia uznania miejsca zwykłego pobytu zainteresowanego i członków jego rodziny w tym państwie. Ustalenia „zwykłego pobytu” małżonków należy, nawet w obliczu takiej okoliczności, dokonać na podstawie wszystkich okoliczności faktycznych właściwych dla każdego przypadku.

Ocena kryterium pojęcia „zwykłego pobytu” wymaga uwzględnienia szczególnej sytuacji przedstawicieli dyplomatycznych i członków ich rodzin ze względu na charakter ich obowiązków. Z jednej strony osoby te często pozostają w ścisłym związku z państwem wysyłającym, do którego regularnie podróżują, a z drugiej strony, ponieważ przedstawiciele dyplomatyczni podlegają co do zasady zasadzie rotacji, okres ich pobytu w państwie przyjmującym może być postrzegany a priori jako tymczasowy, podczas gdy w praktyce czasami może być dość długi. W tych szczególnych okolicznościach okres fizycznej obecności małżonków na terytorium państwa przyjmującego nie jest sam w sobie elementem decydującym o zwykłym charakterze ich pobytu w tym państwie. Nie można wykluczyć w tym względzie, że małżonkowie będą obecni na tym terytorium przez dość długi okres, zachowując jednocześnie centrum swoich interesów życiowych w państwie wysyłającym, do którego regularnie się udają.

Co się tyczy, po trzecie, znaczenia stopnia integracji społecznej i rodzinnej w danym państwie dla ustalenia miejsca zwykłego pobytu małżonków w rozumieniu art. 8 lit. a) i b) rozporządzenia nr 1259/2010, należy zauważyć, że w ramach wykładni przepisów rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej Trybunał przyjął środowisko społeczne i rodzinne rodziców dziecka, w szczególności małych dzieci, jako zasadnicze kryterium określenia miejsca zwykłego pobytu tego dziecka [zob. analogicznie wyrok z dnia 25 listopada 2021 r., IB (Zwykły pobyt małżonka – Rozwód), C-289/20].

Więzi rodzinne zachowane w państwie wysyłającym lub, przeciwnie, więzi utworzone w państwie przyjmującym mogą być istotne w ramach analizy wszystkich okoliczności faktycznych danego przypadku, której przeprowadzenie należy do sądu odsyłającego.

Małżonek, który dzieli swoje życie między dwa państwa, może mieć miejsce zwykłego pobytu tylko w jednym z tych państw [wyrok z dnia 25 listopada 2021 r., IB (Zwykły pobyt małżonka – Rozwód), C-289/20].

Wyrok TSUE z dnia 20 marca 2025 r., C-61/24

Standard: 87650 (pełna treść orzeczenia)