Podatek od umów mieszanych lub nienazwanych (art. 1 u.p.c.c.)

Nie ulega wątpliwości, że umowa powiernictwa jako umowa nienazwana nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Organ nie jest jednak związany nazwą umowy, lecz w ramach przysługujących kompetencji może - uwzględniając zgodny zamiar stron i cel czynności - ocenić istotę i charakter danego stosunku prawnego z punktu widzenia powstania obowiązku podatkowego.

Ustalenie czy w sprawie dokonano czynności prawnej podlegającej opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych powinno odbywać się zatem z uwzględnieniem podstawowych reguł rządzących postępowaniem podatkowym, w tym przede wszystkim zasadami prawdy materialnej i zupełności postępowania dowodowego (art. 122, art. 187 § 1 o.p.), a także dyrektywy swobodnej oceny dowodów (art. 191 o.p.).

Organy podatkowe nie są związane wskazaną przez strony nazwą czynności cywilnoprawnej, lecz mogą i powinny samodzielnie ustalać jej istotne elementy. Dokonując powyższych ustaleń organy te uwzględniają dyrektywę wykładni czynności cywilnoprawnych, zawartą w art. 199a § 1 o.p., który stanowi, że organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności (zob. wyroki NSA z dnia 10 stycznia 1997 r., III SA 1184/95 i z dnia 10 czerwca 2011 r., II FSK 1722/10).

Wyrok WSA z dnia 8 sierpnia 2018 r., I SA/Bk 288/18

Standard: 87234 (pełna treść orzeczenia)

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają wyłącznie czynności cywilnoprawne wymienione w art. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.). Czynności te zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę. Czynności cywilnoprawne, które nie zostały wymienione w sposób wyraźny w katalogu ustawowym, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem.

Pomimo sformułowania w art. 1 u.p.c.c. zamkniętego katalogu czynności podlegających omawianemu podatkowi, w praktyce mogą pojawiać się wątpliwości odnoszące się do przedmiotowego zakresu opodatkowania, np. dotyczące umów mieszanych lub nienazwanych albo odmiennie nazywanych przez strony pomimo dominacji określonych w ich treści elementów. Podstawą do określonych działań organów podatkowych mogą być postanowienia art. 199a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U z 2012 r. poz. 749 ze zm.), zgodnie z którym organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. Jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej (por. Z. Ofiarski, Komentarz do art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych [w] Ustawy: o opłacie skarbowej, o podatku od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Wydawnictwo ABC, 2009).

Wobec powyższego nazwanie zawartej w akcie notarialnym z dnia 15 czerwca 2011 r. umowy "o dział części spadku i podział części majątku, który był objęty wspólnością ustawową" nie powoduje, że skoro w katalogu czynności wymienionych w art. 1 u.p.c.c. nie ma tak nazwanej czynności, to dział spadku w części dotyczącej spłat lub dopłat nie podlega opodatkowaniu.

Wyrok WSA z dnia 14 listopada 2014 r., I SA/Gd 910/14

Standard: 87232 (pełna treść orzeczenia)