Umowa darowizny z postanowieniami o przejęciu długu

W przypadku zawarcia umowy darowizny przedsiębiorstwa zawierającej postanowienia dotyczące przejęcia zobowiązań w trybie art. 519 Kodeksu cywilnego, obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje z chwilą zawarcia umowy. Odmowa wyrażenia zgody przez wierzycieli na przejęcie zobowiązań darczyńcy przez obdarowanego po zawarciu umowy, daje podstawę do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych.

W przypadku umowy darowizny obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej zawarcia (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). Skoro w niniejszej sprawie w dniu [...] lipca 2012 r. zawarto w formie aktu notarialnego umowę darowizny przedsiębiorstwa, to z tą chwilą powstał obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Stosownie do art. 4 pkt 3 ww. ustawy obowiązek podatkowy ciąży na obdarowanym. Stąd wobec zawarcia w akcie notarialnym zapisów dotyczących przejęcia zobowiązań na podstawie art. 519 Kodeksu cywilnego płatnik był zobowiązany do pobrania od Spółki podatku od czynności cywilnoprawnych z tego tytułu.

Dopiero odmowa wyrażenia zgody przez wierzycieli na przejęcie zobowiązań darczyńcy spowoduje bezwzględną nieważność umowy o przejęcie długów, a podatnik będzie miał uzasadnione podstawy do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli zgody na przejęcie długów odmówią tylko niektórzy wierzyciele, to prawo do stwierdzenia nadpłaty będzie przysługiwało tylko w określonej części. Do tego czasu nie można stwierdzić, że podatek od czynności cywilnoprawnych został pobrany przez notariusza nienależnie. Przeciwna interpretacja przepisów ustawy faktycznie uniemożliwiałaby pobranie podatku od czynności cywilnoprawnych od zawartej umowy darowizny zawierającej postanowienia dotyczące przejęcia przez obdarowanego zobowiązań darczyńcy.

Nawet w przypadku wyrażenia przez wierzyciela zgody na przejęcie długu, oświadczenie to jest bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna (art. 519 § 2 pkt 2 Kodeksu cywilnego). Aby uniknąć wątpliwości dotyczących opodatkowania umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia długów ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego z chwilą zawarcia umowy darowizny.

W sytuacji zawarcia w akcie notarialnym umowy darowizny przedsiębiorstwa postanowień dotyczących przejęcia zobowiązań darczyńcy, notariusz, jako płatnik podatku od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego jest zobowiązany pobrać podatek od umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia zobowiązań darczyńcy. Co więcej jest on obowiązany uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej od uprzedniego zapłacenia podatku (art. 10 ust. 2 i 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych).

W rozpatrywanej sprawie nie mają znaczenia wskazywane przez pełnomocnika konsekwencje wynikające z art. 554 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Wskazany przepis reguluje kwestię przystąpienia nabywcy przedsiębiorstwa do długu z mocy ustawy. Kwestia ta nie ma znaczenia z punktu widzenia opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jak wskazano powyżej, podatkowi temu podlega umowa darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy. Przystąpienie do długu na mocy art. 554 Kodeksu cywilnego następuje z mocy prawa. Tymczasem jedynie w przypadku, gdy nabycie przedsiębiorstwa w drodze darowizny pociąga za sobą przejęcie długów w trybie art. 519 Kodeksu cywilnego, w tym zakresie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Wyrok WSA z dnia 31 października 2013 r., I SA/Bk 234/13

Standard: 86988 (pełna treść orzeczenia)