Podatek od sprzedaży środków pieniężnych

Środki pieniężne i to zarówno zgromadzone w gotówce, jak i środki pieniężne na rachunkach bankowych, nie stanowią rzeczy ani praw majątkowych i tym samym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) u.p.c.c.

Jeśli ustawodawca chciałby objąć sprzedaż środków pieniężnych opodatkowaniem od czynności cywilnoprawnych, to zgodnie z zasadą racjonalnego ustawodawcy, w art. 1 ust. 1 pkt. 1 lit. a) u.p.c.c., obok rzeczy i praw majątkowy powinien wskazać również "pieniądze".

Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy sprzedaży rzeczy i praw majątkowych. Aby zatem nastąpiła opodatkowaniu tym podatkiem sprzedaż środków pieniężnych muszą zostać spełnione dwa warunki:

(1) środki pieniężne muszą stanowić rzecz lub prawo majątkowe, oraz

(2) w konkretnych uwarunkowaniach transakcji musi dojść do ich sprzedaży – tj. zamiany w strukturze jednej rzeczy (prawa majątkowego) posiadanych przez sprzedającego w taki sposób, że za tę rzecz (prawo majątkowe) otrzymuje on środki pieniężne.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, środki pieniężne nie kwalifikują się ani do kategorii rzeczy, ani praw majątkowych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Z uwagi na to, iż u.p.c.c. nie zawiera definicji pojęcia rzeczy, w celu dokonania wykładni wskazanego pojęcia, należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm.; dalej: "k.c."). W myśl art. 45 tej ustawy, rzeczami są tylko przedmioty materialne. Słusznie zatem wywodzi w skardze kasacyjnej jej autor wskazując, że okoliczność, iż środki pieniężne występują często w obrocie gospodarczym w materialnej formie banknotów bądź monet (tzw. gotówki), nie może automatycznie prowadzić do zakwalifikowania ich do rzeczy. Ich istota nie jest bowiem związana z materialną formą, jaką owa gotówka posiada (papier, na którym banknoty zostały nadrukowane, czy też metal, w którym wybite zostały monety). Kluczową kwestią w przypadku klasyfikacji środków pieniężnych jest możliwość ich dowolnej wymienialności oraz powszechność ich uznania w obrocie gospodarczym oraz swego rodzaju gwarancja wartości, która została przypisana gotówce przez państwo, a która umożliwia stosowanie gotówki w rozliczeniach płatniczych. W konsekwencji, środki pieniężne mogłyby zostać uznane za rzeczy sensu stricto jedynie w przypadku, gdyby utraciły cechy powszechności oraz wymienialności, a ich wartość powiązana byłaby z ich charakterem jako przedmiot (fizycznością).

U.p.c.c. nie kwalifikuje pieniędzy do kategorii rzeczy, a uznaje je za inną formę bytu. Świadczy o tym treść przepisu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) u.p.c.c., gdzie wskazano, że podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlega umowa pożyczki "pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku". Tym samym ustawodawca dokonał rozróżnienia w u.p.c.c., że pieniądz nie jest rzeczą oznaczoną co do gatunku – czyli nie jest rzeczą w ogóle, biorąc pod uwagę dychotomiczny podział rzeczy na rzeczy oznaczone, co do gatunku i rzeczy oznaczone, co do tożsamości jaki funkcjonuje w polskim systemie prawnym. Gdyby wolą ustawodawcy było zaklasyfikowanie środków pieniężnych jako rzeczy to odrębne wskazanie pieniędzy, obok rzeczy w przypadku, umowy pożyczki byłoby zbyteczne i przeczyłoby racjonalności ustawodawcy.

Wyrok NSA z dnia 9 sierpnia 2023 r., III FSK 227/23

Standard: 86927 (pełna treść orzeczenia)