Opiekun faktyczny i jego uprawnienie do świadczenia wychowawczego art. 2 pkt 10 i art. 4 ust. 2 pkt 3 u.p.p.w.d.)

Niezgodne z konstytucyjną zasadą ochrony praw dziecka jak i przepisami Konwencji o Prawach Dziecka jest zawężenie grupy osób legitymowanych do otrzymania świadczenia wychowawczego, wyłącznie do osób, które faktycznie opiekują się dzieckiem, ale jedynie pod warunkiem, że wystąpiły do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka, a pominięcie osób, które faktycznie wykonują bieżącą pieczę nad dzieckiem (por. wyrok WSA w Krakowie z 1 kwietnia 2025 r., III SA/Kr 1909/24).

Przepisy ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w sposób niedostateczny chronią prawa rzeczywistych opiekunów i pozostających pod ich pieczą dzieci. Ponieważ świadczenie wychowawcze służy zaspokojeniu potrzeb dziecka, dbałości o jego dobro i ochronę, będąc przy tym skierowane do podmiotów które opiekę nad dzieckiem rzeczywiście sprawują, to charakter i cel tego świadczenia powinny mieć nadrzędne znaczenie przy ustalaniu praw do niego. W tej sytuacji, w celu zagwarantowania należytej ochrony interesów dzieci i zaspokojeniu ich potrzeb (czemu ma służyć świadczenie wychowawcze), niezbędne jest przy dokonywaniu wykładni art. 4 ust. 2 w zw. z art. 2 pkt 10 ustawy odniesienie się bezpośrednio do przepisów Konstytucji RP i Konwencji o Prawach Dziecka.

Wyrok WSA z dnia 11 czerwca 2025 r., III SA/Kr 431/25

Standard: 89277 (pełna treść orzeczenia)

Wśród uprawnionych do ubiegania się o świadczenie wychowawcze ustawa nie uwzględniła osób faktycznie opiekującej się dzieckiem. Tym samym "pozbawiła opiekuna dziecka, nad którym jest sprawowana piecza, możliwości uzyskania przynajmniej częściowego pokrycia wydatków na jego utrzymanie. Uznać więc należy, że przepisy tej ustawy w sposób niedostateczny chronią prawa jednostki, jaką jest rzeczywisty opiekun dziecka. W tej sytuacji, poszukując lepszej ochrony interesów opiekuna dziecka, należy odnieść się bezpośrednio do zasad konstytucyjnych i przepisów Konwencji o Prawach Dziecka. Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej, jako najwyższe prawo w strukturze źródeł prawa, należy stosować bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (na co wskazuje jej art. 8), także w sferze praw i wolności jednostki (prof. J. T., "Bezpośrednie stosowanie zasad naczelnych Konstytucji przez sądy administracyjne, wykład).

W art. 72 ust. 1 zd. 1 i ust. 2 Konstytucji RP zapisano, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Ustawa zasadnicza nie ogranicza się więc do zapewnienia dziecku ochrony, ale wprowadza też prawo do żądania od organów władzy publicznej opieki i pomocy. Pomoc władz publicznych jest szczególnie niezbędna w przypadku dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej, stąd art. 72 ust. 2 nakłada na władze tego rodzaju obowiązek".

Wobec powyższego brak jakichkolwiek podstaw by uniemożliwić pobieranie świadczenia wychowawczego osobie, która faktycznie opiekuje się małoletnim i ponosi koszty jego utrzymania.

Wyrok WSA z dnia 4 października 2024 r., II SA/Gl 467/24

Standard: 86479 (pełna treść orzeczenia)