Zasada pomocniczości w kierowaniu do domu pomocy społecznej; odmowa skierowania ze względu na istniejące powinności rodzinne wynikające z k.r.o.

W kierowaniu do domu pomocy społecznej zasada pomocniczości sprowadza się do utraty samodzielności życiowej jednostki i wyczerpania możliwości udzielenia jej pomocy w środowisku, pomocy rozumianej jako świadczenia publicznego w postaci usług opiekuńczych, a nie opieki realizowanej przez członków rodziny. Odejście od ustawowego pryncypium wykorzystania własnych zasobów, uprawnień i możliwości zasługuje jednak na akceptację, ponieważ jest ono uzasadnione potrzebą ochrony interesu świadczeniobiorcy. Uzależnienie skierowania do domu pomocy społecznej od realizacji obowiązków wynikających z prawa rodzinnego mogłoby prowadzić do pozostawienia osoby nieporadnej, chorej, starszej, niepełnosprawnej bez pomocy i stanowić zagrożenie dla jej życia.

Zasada pomocniczości ustępuje zatem ochronie godności człowieka i szeroko rozumianego dobra osoby ubiegającej się o świadczenie, którym zgodnie z art. 100 ust. 1 u.p.s. zobowiązany jest się kierować organ pomocy społecznej (tak słusznie Iwona Sierpowska, Pomocniczy wymiar opieki całodobowej a kierowanie do domów pomocy społecznej i ustalanie opłat za pobyt w placówkach, opublikowano PIP 2023/2/77-93, a także w LEX).

Podkreślić także należy, że zgodnie z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Prawo do pomocy osobom niepełnosprawnym, w tym zabezpieczeniu egzystencji ze strony Państwa gwarantuje art. 65 Konstytucji RP.

W dniu 6 września 2012 r. Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z dnia 25 października 2012 r., poz. 1169). Celem Konwencji jest ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami. Jedną z zasad Konwencji jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym pełny i skuteczny udział w społeczeństwie oraz integrację społeczną (art. 3 Konwencji). Zgodnie z art. 19 Konwencji, państwo-strona Konwencji ma zapewnić osobom niepełnosprawnym dostęp do szerokiego zakresu usług świadczonych w domu, w miejscu zamieszkania i innych usług wsparcia świadczonych w ramach społeczności lokalnej, w tym do pomocy osobistej niezbędnej do życia w społeczności i integracji społecznej, która także pozwoli na zapobieganie izolacji i segregacji społecznej.

Zgodnie z art. 17 Konwencji każda osoba niepełnosprawna ma prawo do poszanowania jej integralności fizycznej i psychicznej, na zasadzie równości z innymi osobami.

Wyrok WSA z dnia 18 września 2024 r., II SA/Rz 459/24

Standard: 85856 (pełna treść orzeczenia)

Nadrzędnym celem pomocy społecznej jest zatem dobro osoby, która pomocy tej wymaga, ponieważ znajduje się w sytuacji życiowej, której nie jest w stanie pokonać, wykorzystując m.in. własne zasoby (nie pozwala na to sytuacja majątkowa), a pomoc ta ma wspierać ją w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb i umożliwieniu godnego życia. Pomoc państwa wchodzi w rachubę, gdy osoba wymagająca opieki nie jest w stanie godnie funkcjonować przy wykorzystaniu własnych możliwości, ale też przy wsparciu rodziny. Z art. 16 ust. 2 wynika przecież, że podmioty realizujące zadania pomocy społecznej nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub osób prawnych do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb życiowych. Organy powinny zatem dokładnie zbadać sytuację wnioskodawcy, łącznie z rozpoznaniem, czy osoby mu najbliższe są w stanie udźwignąć ciężar wsparcia potrzebującego, a to wszystko w kontekście celów i możliwości pomocy społecznej.

fakt przebywania przez skarżącego w DPS na zasadach komercyjnych nie przesądza jeszcze o możliwości samodzielnego przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej. Sytuacja pensjonariusza może bowiem ulec zmianie i to zarówno w kontekście własnych możliwości, ale również możliwości wsparcia przez osoby mu najbliższe. 

Wyrok WSA z dnia 10 marca 2020 r., II SA/Bk 110/20

Standard: 85967 (pełna treść orzeczenia)