Niedopuszczalność wprowadzania dodatkowych przesłanek przyznania zasiłku celowego uchwałą rady gminy

Uchwała rady gminy wprowadzająca lokalny program pomocy społecznej nie jest aktem prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji RP i art. 40 u.s.g., jest natomiast aktem kierownictwa wewnętrznego. Nie zawiera ona norm abstrakcyjnych i generalnych, nie rozstrzyga także o prawach i obowiązkach podmiotów tworzących wspólnotę samorządową, ma jedynie charakter programowy i zadaniowy, tj. dotyczy wyłącznie działalności organu, do którego została skierowana, a jej adresatem są podmioty ją realizujące.

Uchwałodawca nie może uszczegóławiać ustawowych przesłanek udzielania zasiłku, i to w sposób bezwzględnie wiążący dla organu pomocy społecznej. Kwestię tę reguluje bowiem całościowo u.p.s. Organ pomocy społecznej za materialnoprawną podstawę swojego działania powinien przyjąć art. 39 ust. 1 u.p.s. i na podstawie tego przepisu ustalić, czy osoba wnioskująca o przyznanie zasiłku znajduje się w sytuacji bytowej uprawniającej do jego uzyskania. Natomiast wprowadzanie dodatkowych przesłanek materialnoprawnych w przedmiocie ustalenia zasad przyznawania zasiłku należy uznać za wypaczenie woli ustawodawcy, który nie zdecydował się na uszczegółowienie tej kwestii w u.p.s., ani nie wprowadził osobnej delegacji do wydania przez organ gminy aktu prawa miejscowego.

Zasiłek celowy ma charakter pomocy doraźnej, ukierunkowanej na zaspokojenie konkretnej potrzeby bytowej. Świadczenie to ma co do zasady charakter jednorazowy i wymaga wcześniejszego przeprowadzenia postępowania administracyjnego w oparciu o art. 106 i n. u.p.s. Przepisy te kreują kompleksowo procedurę przyznawania świadczeń, pozostawiając organowi kwestię oceny przesłanek materialnoprawnych. Przy tym wyraźnie widać, że ustawodawca relewantne znaczenie przyznaje wywiadowi środowiskowemu, który ma na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej (art. 107 ust. 1 u.p.s.). To wywiad środowiskowy powinien stanowić podstawowe źródło informacji o sytuacji osobistej i majątkowej osoby ubiegającej się o wypłatę zasiłku. Nie można zatem wprowadzać uchwałą norm, które będą bezwzględnie wiązać organ pomocy społecznej na etapie oceny zasadności przyznania zasiłku i jego wysokości.

Wyrok NSA z dnia 20 grudnia 2022 r., III OSK 7469/21

Standard: 85150 (pełna treść orzeczenia)