Wyłączenie prawa do świadczeń w związku z umieszczeniem osoby ubiegającej się o świadczenie alimentacyjne w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej (art. 10 ust. 2 pkt 1 u.p.o.u.a.)

Umieszczenie i przebywanie w pieczy zastępczej stanowi więc negatywną przesłankę ustalenia prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Ratio legis ustanowienia przez ustawodawcę wyłączenia przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla osób pozostających w pieczy zastępczej jest uzasadnione tym, że rodzinom zastępczym wypłacanych jest szereg świadczeń, które mają zapewnić pokrycie kosztów wychowania i utrzymania dzieci w nich umieszonych. Ich cel i funkcje są zbliżone ze świadczeniami z funduszu alimentacyjnego. Przepis art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy zapobiega dublowaniu wypłacania przez państwo świadczeń mających ten sam cel (vide: wyrok WSA w Warszawie z 3 sierpnia 2021 r., I SA/Wa 1477/20).

Art. 37 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny nie może być interpretowany w oderwaniu od innych przepisów tego aktu prawnego, w tym w pierwszej kolejności w oderwaniu od treści ust. 2 tego artykułu regulującego czas trwania pieczy zastępczej (tak też WSA w Gliwicach w wyroku z 26 listopada 2020 r., II SA/Gl 781/20). Wynika z niego w jednoznaczny sposób, że pomimo osiągnięcia pełnoletności osoba umieszczona w pieczy zastępczej może, przy spełnieniu określonych w tej normie prawnej warunków, przebywać w dalszym ciągu w dotychczasowej rodzinie zastępczej, nie dłużej, niż do ukończenia 25 roku życia. O tym, że wówczas taka pełnoletnia już osoba przebywa w pieczy zastępczej, w rozumieniu art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy (rodzinie zastępczej) świadczy też już w jednoznaczny sposób treść art. 82 ust. 1 i 1b dotyczących świadczenia na osoby pełnoletnie. Zgodnie z ust. 1 rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje świadczenie, o którym mowa w art. 80 ust. 1, oraz dodatki, o których mowa w art. 81, również po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, jeżeli nadal przebywa w tej rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka, na zasadach określonych w art. 37 ust. 2. Z kolei ust. 1b stanowi, że w przypadku gdy po ukończeniu:

1) nauki w szkole ponadgimnazjalnej lub ponadpodstawowej osoba, która osiągnęła pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o której mowa w art. 37 ust. 2, została przyjęta w tym samym roku kalendarzowym na studia wyższe lub do zakładu kształcenia nauczycieli;

2) studiów pierwszego stopnia osoba, która osiągnęła pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o której mowa w art. 37 ust. 2, została przyjęta w tym samym roku kalendarzowym na studia drugiego stopnia

- świadczenia oraz dodatki przysługujące rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługują także za wrzesień.

Wyrok WSA z dnia 24 lutego 2022 r., II SA/Bk 868/21

Standard: 84755 (pełna treść orzeczenia)

Art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy świadczenie z funduszu alimentacyjnego nie przysługuje, jeżeli osoba uprawniona została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej. Organy administracji nie mają żadnej możliwości przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego z chwilą umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej.

Okoliczność, że skarżąca jest jednocześnie opiekunem prawnym Z.B. nie powoduje, że nie ma zastosowania powołany wyżej przepis wyłączający możliwość przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Posługuje się on bowiem ogólnym pojęciem "pieczy zastępczej" nie dokonując rozróżnienia, czy mamy do czynienia z formą tej pieczy, która jest powiązana z brakiem opieki prawnej lub ustanowieniem takiej opieki w sytuacjach określonych w art. 94 § 3 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 682 ze zm. – dalej jako k.r.o.).

Opiekę prawną należy odróżnić od pieczy zastępczej, która obejmuje obowiązek i prawo do wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem oraz jego wychowania. Piecza zastępcza obejmuje również reprezentowanie dziecka w powyższych sprawach, a w szczególności w sprawach alimentacyjnych (art. 112 (1) § 1 k.r.o.). Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka, bądź do opiekuna prawnego, o ile ten został przez sąd ustanowiony. Sprawowanie opieki nad małoletnimi może być połączone z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej (art. 149 § 4 pkt 1 k.r.o.) wówczas zakres obowiązków i uprawnień rodziców zastępczych ulega poszerzeniu, jednak wynika on z faktu ustanowienia ich opiekunami prawnymi, a nie z faktu wykonywania pieczy zastępczej (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 18 stycznia 2018 r., II SA/Go 1123/17).

Wyrok WSA z dnia 3 sierpnia 2021 r., I SA/Wa 1477/20

Standard: 84759 (pełna treść orzeczenia)