Wyrok z dnia 2021-08-03 sygn. I SA/Wa 1477/20

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący: sędzia WSA Małgorzata Boniecka – Płaczkowska (spr.) Sędziowie: sędzia WSA Iwona Kosińska sędzia WSA Joanna Skiba po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2021 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi E. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] kwietnia 2020 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego oddala skargę. WSA/wyr.1 - sentencja wyroku

Zaskarżoną decyzją z [...] kwietnia 2020 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], po rozpatrzeniu odwołania E.B. od decyzji Prezydenta [...] z [...] stycznia 2020 r. Nr [...] o odmowie przyznania E.B. świadczeń z funduszu alimentacyjnego w okresie świadczeniowym 2019/2020 dla osoby uprawnionej – Z. B., utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu Kolegium wskazało, że Prezydent [...] decyzją z [...] stycznia 2020 r., po rozpatrzeniu wniosku E.B. - działającej w imieniu osoby uprawnionej Z.B., odmówił przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego w okresie świadczeniowym 2019/2020 dla Z.B.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E.B. zarzucając naruszenie przez organ art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, bowiem o świadczenia wystąpiła jako opiekun prawny małoletniej Z.B. Podniosła, że otrzymywane dotychczas świadczenia są niewystarczające na pokrycie niezbędnych potrzeb Z.B. Wskazała, że jest rodziną zastępczą i opiekunem prawnym Z.B.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze rozpoznając sprawę wskazało, że podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2019 r., poz. 670 ze zm.) powoływanej dalej jako ustawa.

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej.

Organ zaznaczył, że postanowieniem Sądu Rejonowego dla [...] w [...] z [...] października 2013 r., sygn. akt [...] ustanowiono rodzinę zastępczą w osobie E.B. dla małoletniej Z.B. Natomiast postanowieniem Sądu Rejonowego dla [...] w [...] z [...] grudnia 2016 r., sygn. akt [...] ustanowiono E.B. opiekunem prawnym małoletniej Z.B. Bezspornym jest zatem, że skarżąca jest zarówno opiekunem prawnym, jak i rodziną zastępczą Z.B.

Organ zaznaczył, że powyższa okoliczność nie powoduje, że nie ma zastosowania przepis art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy wyłączający możliwość przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Przepis ten posługuje się ogólnym pojęciem "pieczy zastępczej" nie dokonując rozróżnienia, czy mamy do czynienia z formą tej pieczy, która jest powiązana z brakiem opieki prawnej lub ustanowieniem takiej opieki w sytuacjach określonych w art. 94 § 3 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Kolegium wyjaśniło, że powyższe wyłączenie wynika z faktu, że rodzinom zastępczym (w tym skarżącej) wypłacane są świadczenia przewidziane w ustawie z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1111), które mają na celu pokrycie kosztów wychowania i utrzymania dzieci w nich umieszczonych, a tym samym ich cel i funkcja jest zbliżona ze świadczeniem z funduszu alimentacyjnego. Są to świadczenia: na pokrycie kosztów utrzymania (art. 80 ust. 1) w wysokości od 660 do 1000 zł, dodatek na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnoprawności (art. 80 ust. 1) w kwocie nie mniejszej niż 200 zł, dofinansowanie do wypoczynku, świadczenia na pokrycie kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka, wystąpienia zdarzeń losowych lub innych mających wpływ na jakość sprawowanej opieki (art. 83 ust. 1), na utrzymanie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (art. 80 ust. 2).

Organ podkreślił, że przepis art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy zapobiega dublowaniu wypłacania przez państwo świadczeń mających ten sam cel.

Kolegium stwierdziło, że z uwagi na jednoznaczną regulację art. 10 ust. 2

pkt 1 ustawy oraz okoliczność, że osoba uprawniona – Z.B. została umieszczona w pieczy zastępczej w osobie E.B. zasadna jest odmowa przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z [...] kwietnia 2020 r. złożyła E. B. Wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Podniosła, że będąc rodziną zastępczą i posiadając status opiekuna prawnego wystąpiła o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego ponieważ ojciec biologiczny Z.B. nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego zasądzonego przez sąd. Skarżąca zaznaczyła, że tylko ze względu na potrzeby dziecka takie, jak opieka medyczna, wakacje oraz ogólny rozwój dziecka wystąpiła na drogę sądową o przyznanie opieki nad wnuczką. Zdaniem skarżącej, art. 10 ust. 2 pkt. 1 ustawy nie powoduje możliwości odmowy przyznania ww. świadczeń, gdyż posługuje się on pojęciem "pieczy zastępczej" nie dokonując jej rozróżnienia i wspieranie dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej w formie środków wypłacanych ze świadczeń przewidzianych w ustawie z 9 czerwca 2011 r., które mają na celu pokrycie kosztów wychowania i utrzymania dzieci w nim umieszczonym, a tym samym ich cel i funkcja zbliżona jest ze świadczeniami z funduszu alimentacyjnego, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy. Skarżąca podniosła, że w jej ocenie pomoc finansowa z funduszu świadczeń alimentacyjnych nie jest tym samym co środki pozyskiwane z ośrodka pomocy społecznej, gdyż środki z funduszu alimentacyjnego są pozyskiwane od rodzica biologicznego (ojca), a nie ze środków publicznych.

W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o oddalenie skargi.

Zarządzeniem Przewodniczącej Wydziału z 23 czerwca 2021 r. wydanym na podstawie art. 15zzs4 ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U z 2020 r., poz. 347 ze zm.) sprawa została skierowana do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, o czym pełnomocnik skarżącej i organ zostali powiadomieni.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje :

Skarga nie jest zasadna.

Podstawą odmowy przyznania skarżącej świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla osoby uprawnionej Z.B., było ustalenie przez organy obu instancji, że uprawniona do alimentów małoletnia Z.B. pozostaje od [...] listopada 2013 r. w pieczy zastępczej - rodzinie zastępczej określonej w art. 39 ust. 1 pkt. 1 lit. a w zw. z art. 34 pkt 1 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Bezspornym jest, że skarżąca E.B. jest zarówno opiekunem prawnym, jak i rodziną zastępczą dla Z. B.

W myśl art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy świadczenie z funduszu alimentacyjnego nie przysługuje, jeżeli osoba uprawniona została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej.

W orzecznictwie i piśmiennictwie trafnie wskazuje się, że organy administracji nie mają żadnej możliwości przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego z chwilą umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Jak wyżej zaznaczono Z.B. (wnuczka E. B.) od [...] listopada 2013 r. przebywa w pieczy zastępczej, a jak wskazała skarżąca w treści skargi wnuczka mieszka z nią od sierpnia 2009 r.

Wbrew zarzutom skargi okoliczność, że skarżąca jest jednocześnie opiekunem prawnym Z.B. nie powoduje, że nie ma zastosowania powołany wyżej przepis wyłączający możliwość przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Posługuje się on bowiem ogólnym pojęciem "pieczy zastępczej" nie dokonując rozróżnienia, czy mamy do czynienia z formą tej pieczy, która jest powiązana z brakiem opieki prawnej lub ustanowieniem takiej opieki w sytuacjach określonych w art. 94 § 3 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 682 ze zm. – dalej jako k.r.o.). Opiekę prawną należy bowiem odróżnić od pieczy zastępczej, która obejmuje obowiązek i prawo do wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem oraz jego wychowania. Piecza zastępcza obejmuje również reprezentowanie dziecka w powyższych sprawach, a w szczególności w sprawach alimentacyjnych (art. 112 (1) § 1 k.r.o.). Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka, bądź do opiekuna prawnego, o ile ten został przez sąd ustanowiony. Sprawowanie opieki nad małoletnimi może być połączone z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej (art. 149 § 4 pkt 1 k.r.o.) wówczas zakres obowiązków i uprawnień rodziców zastępczych ulega poszerzeniu, jednak wynika on z faktu ustanowienia ich opiekunami prawnymi, a nie z faktu wykonywania pieczy zastępczej (por. wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 18 stycznia 2018 r., sygn. akt II SA/Go 1123/17).

Jak słusznie podniosło Kolegium racio legis ustanowienia przez ustawodawcę wyłączenia przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla osób pozostających w pieczy zastępczej jest uzasadnione tym, że rodzinom zastępczym wypłacanych jest szereg świadczeń, które mają zapewnić pokrycie kosztów wychowania i utrzymania dzieci w nich umieszczonych, a wymienionych przez Kolegium w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ich cel i funkcja są zbliżone ze świadczeniem z funduszu alimentacyjnego. Wobec tego przepis art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy zapobiega dublowaniu wypłacania przez państwo świadczeń mających ten sam cel.

Odnośnie zarzutu skargi, że art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy posługuje się pojęciem pieczy zastępczej nie dokonując jego rozróżnienia, podnieść należy, że zgodnie z art. 34 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej piecza zastępcza jest sprawowana w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Natomiast stosownie do art. 39 ust. 1 pkt. 1 lit. a tej ustawy formami pieczy zastępczej jest rodzina zastępcza spokrewniona. Przepis art. 10 ust. 2 pkt 1 ustawy dotyczy każdej formy sprawowania pieczy zastępczej. Odnośnie zarzutu, że środki z funduszu alimentacyjnego są pozyskiwane od osób zobowiązanych do alimentów, wobec czego, w ocenie skarżącej nie są to środki publiczne, wskazać należy, że zarzut ten jest chybiony. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 2 ustawy fundusz alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa. Środki te są wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji. Natomiast pozyskanie od dłużników alimentacyjnych już wypłaconych z funduszu kwot nie zawsze okazuje się skuteczne i w pełnej wysokości. Wobec czego środki te wypłacane są z budżetu państwa, a następnie dochodzone od dłużników alimentacyjnych. Nie są to więc środki osób prywatnych.

Mając na uwadze wszystkie wyżej wskazane okoliczności Sąd, na podstawie art. 151 ppsa, orzekł jak w sentencji wyroku.