Wymóg dbałości o odpowiednią jakość tłumaczeń (art. 5 ust. 1 D. 2010/64)

Art. 5 dyrektywy 2010/64 należy interpretować w ten sposób, że nakłada on na państwa członkowskie obowiązek podjęcia konkretnych środków w celu zapewnienia, że jakość świadczonego tłumaczenia ustnego i tłumaczeń pisemnych będzie wystarczająca, żeby podejrzany lub oskarżony zrozumiał oskarżenie oraz że to tłumaczenie ustne będzie mogło zostać poddane kontroli sądów krajowych.

Zgodnie z motywem 12 dyrektywy 2010/64 ustanawia ona wspólne minimalne zasady, które powinny być stosowane w dziedzinie tłumaczeń ustnych i tłumaczeń pisemnych w postępowaniu karnym.

Zgodnie z motywem 17 dyrektywy takie zasady powinny zapewniać darmową i odpowiednią pomoc językową, umożliwiającą podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie mówią w języku postępowania karnego lub go nie rozumieją, pełne wykonywanie ich prawa do obrony, oraz gwarantującą rzetelność postępowania.

Co się tyczy jakości tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego, motyw 24 dyrektywy 2010/64 wskazuje, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby można było ją skontrolować, w przypadku gdy właściwe organy otrzymały uwagi w danej sprawie. Ponadto art. 5 ust. 1 dyrektywy 2010/64 stanowi, iż państwa członkowskie powinny zastosować konkretne środki w celu zapewnienia, aby tłumaczenie ustne i tłumaczenie pisemne miały jakość wymaganą na mocy art. 2 ust. 8 tej dyrektywy, co oznacza, że tłumaczenie ustne musi mieć „jakość wystarczającą do zagwarantowania rzetelności postępowania, w szczególności poprzez zapewnienie, aby podejrzani lub oskarżeni zrozumieli zarzuty i dowody przeciwko nim oraz byli w stanie wykonywać swoje prawo do obrony”.

Z tych przepisów i motywów wynika, niezależnie od szczegółowych zasad stosowania art. 5 dyrektywy 2010/64, że wymaga ona, aby państwa członkowskie przyjmowały „konkretne środki” mające na celu zapewnienie „wystarczającej jakości” tłumaczenia ustnego, tak aby zapewnić, po pierwsze, by zainteresowane osoby zrozumiały zarzuty i były w stanie wykonywać przysługujące im prawo do obrony, a po drugie, prawidłowe sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. W tym względzie utworzenie rejestru niezależnych tłumaczy pisemnych lub tłumaczy ustnych stanowi jeden ze środków mogących przyczynić się do osiągnięcia takiego celu. O ile zatem nie można uznać, że dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek utworzenia takiego rejestru, o tyle art. 5 ust. 1 tej dyrektywy przewiduje, w sposób wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy, aby podmiot prawa mógł się na niego powołać i aby mógł on zostać zastosowany przez sąd krajowy, że państwa członkowskie przyjmują konkretne środki w celu zapewnienia jakości świadczonych tłumaczeń ustnych i tłumaczeń pisemnych oraz dysponowania w tym celu odpowiednimi usługami i umożliwiania skutecznego dostępu do tych usług.

Artykuł 2 ust. 5 dyrektywy 2010/64 przewiduje w tym względzie w sposób bezwarunkowy i precyzyjny, że państwa członkowskie zapewniają, aby zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym podejrzani lub oskarżeni mieli możliwość „złożenia skargi, że jakość tłumaczenia ustnego jest niewystarczająca, aby zagwarantować rzetelność postępowania”. Taka możliwość nie zwalnia państw członkowskich z obowiązku, o którym mowa w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2010/64 w związku w szczególności z jej art. 2 ust. 8, podjęcia „konkretnych środków” w celu zapewnienia, że zapewnione tłumaczenie będzie miało „jakość wystarczającą”, w szczególności w braku rejestru tłumaczy pisemnych lub tłumaczy ustnych.

Poszanowanie wymogów związanych z rzetelnym procesem oznacza zapewnienie, że oskarżony może zrozumieć stawiane mu zarzuty i może podjąć się swojej obrony (zob. podobnie wyrok z dnia 15 października 2015 r., Covaci, C-216/14). Obowiązek właściwych organów nie ogranicza się zatem do wyznaczenia tłumacza ustnego. Po otrzymaniu sygnału w danym wypadku ich zadaniem jest również skontrolowanie jakości zapewnionego tłumaczenia ustnego (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 18 października 2006 r. w sprawie Hermi przeciwko Włochom.

Niezbadanie przez sądy krajowe zarzutów dotyczących nieadekwatności tłumaczenia ustnego może powodować naruszenie prawa do obrony (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 24 czerwca 2019 r. w sprawie Knox przeciwko Włochom.

W celu upewnienia się, że podejrzany lub oskarżony, który nie mówi językiem postępowania karnego i go nie rozumie, został jednak prawidłowo poinformowany o stawianych mu zarzutach, sądy krajowe powinny kontrolować, czy osoba ta skorzystała z tłumaczenia ustnego „jakości wystarczającej” do zrozumienia oskarżenia, a to w celu zagwarantowania rzetelności postępowania. Aby umożliwić sądom krajowym przeprowadzenie takiej weryfikacji, sądy te powinny mieć w szczególności dostęp do informacji dotyczących procedury wyboru i wyznaczania niezależnych tłumaczy pisemnych i tłumaczy ustnych.

Do sądu odsyłającego należy dokonanie konkretnej i precyzyjnej oceny okoliczności sprawy w postępowaniu głównym w celu ustalenia, czy tłumaczenie ustne zapewnione w sprawie w postępowaniu głównym osobie, której to postępowanie dotyczy, miało jakość wystarczającą, w świetle wymogów wynikających z dyrektywy 2010/64, aby umożliwić tej osobie zapoznanie się z powodami jej zatrzymania lub wysuwanymi przeciwko niej oskarżeniami, a tym samym umożliwienie jej skorzystania z przysługującego jej prawa do obrony.

Wyrok TSUE z dnia 23 listopada 2021 r., C-564/19

Standard: 84346 (pełna treść orzeczenia)