Zastosowanie dyrektywy w stosunku do dzieci, które w trakcie postępowania karnego ukończyły 18 lat; obligatoryjna obrona po skończeniu 18 lat (art. 2 ust. 1 i 3 D. 2016/800)

Art. 2 ust. 1 i 3 dyrektywy 2016/800 stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje, iż prawo do pomocy adwokata wyznaczonego z urzędu ustaje automatycznie w odniesieniu do osób, które w momencie objęcia postępowaniem karnym były dziećmi, ale następnie ukończyły 18 lat, w zakresie, w jakim takie uregulowanie nie pozwala na ustalenie, czy stosowanie wspomnianej dyrektywy lub jej niektórych przepisów, a w konsekwencji praw, jakie ona przewiduje, jest właściwe w świetle wszelkich okoliczności sprawy, w tym ze względu na stopień dojrzałości oraz konieczność szczególnego traktowania wspomnianych osób.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 dyrektywy 2016/800 dyrektywę tę stosuje się do dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym aż do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii, czy podejrzany lub oskarżony popełnił czyn zabroniony, w tym – w stosownych przypadkach – do czasu wydania wyroku i rozpatrzenia wszelkich środków odwoławczych. W tym względzie art. 3 pkt 1 wspomnianej dyrektywy definiuje pojęcie „dziecka” jako osobę w wieku poniżej 18 lat.

Co się tyczy osób, które w momencie objęcia postępowaniem karnym były dziećmi, ale następnie ukończyły 18 lat, art. 2 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2016/800 uściśla, że z wyjątkiem wskazanych w nim przepisów, które odnoszą się do podmiotu odpowiedzialności rodzicielskiej, dyrektywę tę stosuje się do tych osób, jeżeli jej stosowanie jest właściwe w świetle wszelkich okoliczności danej sprawy, w tym ze względu na stopień dojrzałości oraz konieczność szczególnego traktowania wspomnianych osób.

Z powyższego wynika, że osoby, które w momencie objęcia postępowaniem karnym były dziećmi, nadal korzystają z praw przewidzianych w dyrektywie 2016/800, a w szczególności z prawa do pomocy adwokata zgodnie z art. 6 tej dyrektywy, jeżeli osoby te ukończyły 18 lat w toku tego postępowania i uznano, że stosowanie tej dyrektywy jest właściwe w świetle wszelkich okoliczności danej sprawy, w tym ze względu na stopień dojrzałości oraz konieczność szczególnego traktowania wspomnianych osób.

Należy uściślić, że w przypadku gdyby w ramach postępowania karnego stwierdzono, że stosowanie dyrektywy 2016/800 lub jej niektórych przepisów nie jest właściwe, osoba, która ukończyła 18 lat, byłaby objęta zakresem stosowania dyrektyw 2012/13, 2013/48 i 2016/343, mających zastosowanie do podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym niezależnie od ich wieku. W takim przypadku korzystałaby ona z praw przewidzianych w tych dyrektywach na warunkach w nich określonych.

Wyrok TSUE z dnia 5 września 2024 r., C-603/22

Standard: 84333 (pełna treść orzeczenia)