Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej

Instytucja uregulowana w art. 393 § 1 k.c. nie stanowi odrębnego typu zobowiązania, ale jest konstrukcją ogólną, którą można stosować do różnych typów stosunków zobowiązaniowych, modyfikując ich kształt podmiotowy (wyrok SN z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 101/01).

Osobą trzecią jest podmiot niebędący stroną umowy (zawartej pomiędzy zastrzegającym – wierzycielem i przyrzekającym – dłużnikiem), w której zastrzeżono dla niego świadczenie.

Z istoty umowy ‎o świadczenie na rzecz osoby trzeciej wynika, że osoba trzecia uzyskuje samodzielne, własne uprawnienie do żądania od przyrzekającego dłużnika, aby spełnił na jej rzecz przyrzeczone świadczenie (wyrok SN z  dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 711/00), w ramach stosunku, który zwykle nazywa się stosunkiem zapłaty lub wykonania.

Ze względu na istnienie stosunku waluty (pomiędzy wierzycielem ‎a osobą trzecią) dłużnik spełnia osobie trzeciej świadczenie na rachunek wierzyciela, co umarza zobowiązanie zastrzegającego wobec osoby trzeciej.

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2024 r., II CSKP 80/23

Standard: 79552 (pełna treść orzeczenia)

Zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej (pactum in favorem tertii), przewidziane w art. 393 k.c., jest konstrukcją prawną związaną ze stosunkiem zobowiązaniowym, którego podstawą jest umowa lub inne źródło zobowiązania. Jego istotą jest oświadczenie wierzyciela, że dłużnik (przyrzekający) ma spełnić ciążące na nim świadczenie nie na rzecz wierzyciela (zastrzegającego), lecz na rzecz określonej osoby trzeciej i tym samym zwolnić się względem niego z obowiązku. Zastrzeżenie rodzi obowiązek, którego korelatem jest uprawnienie. Nie dochodzi wówczas do zmiany umowy, tylko do zmiany kierunku spełnienia dotychczasowego świadczenia, zatem osoba trzecia staje się dodatkowym wierzycielem w ramach zawiązanego już stosunku obligacyjnego.

Skutkiem oświadczenia osoby trzeciej o skorzystaniu z zastrzeżenia jest nabycie przez nią uprawnienia żądania wykonania zobowiązania na własną rzecz i odpowiadającego mu roszczenia przeciwko dłużnikowi. Jeżeli dłużnik nie spełni przekazanego świadczenia na jej rzecz lub spełni je nienależycie, wówczas zarówno osoba trzecia, jak i wierzyciel mogą wystąpić przeciwko dłużnikowi z roszczeniami odszkodowawczymi (art. 471 k.c.). Podstawę odpowiedzialności dłużnika wobec osoby trzeciej stanowi stosunek zapłaty, a wobec wierzyciela - stosunek pokrycia.

Tak ukształtowany stosunek prawny oznacza, że w zakresie odpowiedzialności kontraktowej dłużnika wobec osoby trzeciej punktem odniesienia zawsze jest interes chroniony danym stosunkiem obligacyjnym, innymi słowy zakres odszkodowania każdorazowo musi mieścić się granicach majątkowego interesu prawnego chronionego umową w części objętej zastrzeżeniem.

Wyrok SN z dnia 25 stycznia 2018 r., IV CSK 215/17

Standard: 22615 (pełna treść orzeczenia)