Zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych

Przyznanie zadośćuczynienia w postaci sumy pieniężnej nie jest obligatoryjne i zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Znaczenie mają takie okoliczności jak nasilenie złej woli sprawcy, umyślność naruszenia, oraz zakres cierpień doznanych przez poszkodowanego i adekwatność ww. środka dla usunięcia skutków naruszenia.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 11 stycznia 2018 r., V ACa 1023/17

Standard: 18722 (pełna treść orzeczenia)

Art. 448 KC nie zawiera żadnych wskazań co do wysokości przewidzianych w nim świadczeń; wynika z niego jedynie, że zarówno suma zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego, jak i kwota pieniężna na rzecz wskazanej przez niego instytucji mają być odpowiednie. To zaś oznacza obowiązek rozważenia przez sąd wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności rodzaju naruszonego dobra i rozmiaru doznanej krzywdy, intensywności naruszenia ale też stopnia winy sprawcy, a także sytuacji majątkowej zobowiązanego.

Suma zadośćuczynienia powinna być przy tym z jednej strony umiarkowana, z drugiej zaś musi jednak zachować cechy instrumentu kompensacyjnego (por. uzasadnienie uchwały (7) Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2008 r, III CZP 31/08, OSNC 2009/3/36, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2010 r., IV CSK 340/09).

Wyrok SA w Krakowie z dnia 19 kwietnia 2016 r., I ACa 1826/15

Standard: 19311 (pełna treść orzeczenia)

Przechodząc do zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. zauważenia wymaga, że kwestia „odpowiedniości” sumy zadośćuczynienia w zasadzie nie mieści się w ramach oceny dowodów, ale stanowi zastosowanie prawa materialnego, czyli wiąże się z przyporządkowaniem poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych normie abstrakcyjnej i generalnej tkwiącej we właściwym przepisie prawa materialnego. Badając w tym aspekcie zaskarżone rozstrzygnięcie pamiętać zawsze trzeba, iż krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej (utraty w wyniku tej śmierci więzi rodzinnej, emocjonalnej z taką osobą) bardzo trudno jest ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Dlatego każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach osób pokrzywdzonych.

W judykaturze, na tle znajdującego zastosowanie w rozpoznawanej sprawie art. 448 k.c. w związku z art. 23 i 24 § 1 k.c., pojawiło się szereg wypowiedzi wskazujących na okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie rozmiaru krzywdy wywołanej nagłą śmiercią osoby bliskiej w wyniku czynu niedozwolonego i naruszenia tym samym dobra osobistego w postaci utrzymywania bliskiej więzi rodzinnej z taką osobą. Takie okoliczności (kryteria) to przede wszystkim wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (por. np. wyrok SN z dnia 3 czerwca 2011r. III CSK 279/10).

Przytoczone wyżej kryteria oceny mają – rzecz jasna – jedynie wymiar ogólny i rozstrzygające znaczenie mają okoliczności ustalone w odniesieniu do konkretnej osoby pokrzywdzonej. Tylko, bowiem rozważenie zindywidualizowanych przesłanek może stanowić podstawę do określenia odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (por. wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2005r. IV CSK 99/05).

Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 7 kwietnia 2016 r. I ACa 635/15

Standard: 5272 (pełna treść orzeczenia)

W judykaturze przyjęto (zob. wyrok SN z 24 stycznia 2008 r., I CSK 319/07), że przesłanką do zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych nie jest wyłącznie wina umyślna lub rażące niedbalstwo sprawcy. Wysokość kwoty jest zależna jedynie od stopnia naruszenia określonego dobra. Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, przyznawane w trybie art. 448 k.c. jest przejawem tzw. prawa sędziowskiego i jego kwestionowanie winno być uznane za dopuszczalne tylko wtedy, gdy przyznana kwota jest znacząco zawyżona lub rażąco zaniżona.

Przy wyborze kryteriów decydujących o ustaleniu sumy "odpowiedniej" celowe jest także przypomnienie, że przy określaniu odpowiedniego zadośćuczynienia należy brać pod uwagę całokształt okoliczności sprawy. Uwzględniając kompensacyjną, a nie represyjną funkcję tego zadośćuczynienia oraz to, że zazwyczaj nie jest ono jedynym zastosowanym środkiem usunięcia skutków naruszenia, trzeba też przyjąć że zasądzona kwota powinna być umiarkowana, utrzymana w rozsądnych granicach. Konkretyzując okoliczności wpływające na ustalenie odpowiedniej sumy zadośćuczynienia, należy zaliczyć do nich rodzaj naruszonego dobra i rozmiar doznanej krzywdy, intensywność naruszenia i natężenie winy sprawcy, a także sytuację majątkową zobowiązanego.

W przedmiotowej sprawie ta kwestia winna być oceniana przez pryzmat krzywdy doznanej przez powoda jakiej doznał na skutek publikacji prasowych. Nie ulegało wątpliwości, że przedstawienie powoda w negatywnym świetle w oczach społeczności lokalnej wyrządziło mu znaczną krzywdę i było dotkliwe z uwagi na fakt zamieszkiwania w niewielkiej miejscowości. Istotnym jest również, że wyżej wymienione artykuły ukazały się nie tylko w okręgu wyborczym powoda. Publikacja pod tytułem: (...) ukazała się również na stronie internetowej Gazety (...) i w ten sposób stała się dostępna dla szerokich rzesz internautów. Niewątpliwie na skutek publikacji naruszone zostało dobre imię i godność powoda. Rozważając wysokość zadośćuczynienia w świetle dyrektyw wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo, nakazujących uwzględnienie rozmiarów naruszenia oraz by zasądzona kwota stanowiła dla pokrzywdzonego ekonomicznie odczuwalną wartość i jednocześnie nie powodowała jego wzbogacenia, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że kwota 5.000 zł będzie adekwatna do zakresu doznanej przez powoda krzywdy. Dalej idące żądanie pozwu i apelacji powoda należało uznać za niezasadne, bowiem nie jest możliwe - jak chciałby tego skarżący - proste przełożenie publikacji na pozbawienie powoda możliwości wyboru do sejmiku samorządowego.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 6 listopada 2015 r., I ACa 562/15

Standard: 5252 (pełna treść orzeczenia)

Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie nie może być niska, powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia (vide Wyrok SN z dnia 8 czerwca 2011 r. I PK 275/10 również dotyczący uszczerbku w postaci urazu głowy i jego konsekwencji neurologiczno-psychicznych).

Wyrok SA w Krakowie z dnia 15 września 2015 r., I ACa 723/15

Standard: 5253 (pełna treść orzeczenia)

Zadośćuczynienie, o którym mowa w cytowanym przepisie art. 448 KC, ma służyć wywołaniu u poszkodowanego uczucia satysfakcji w sytuacji, gdy inne środki nie są wystarczające dla usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych. Jego fakultatywność oznacza, że przyznanie poszkodowanemu ochrony w tej właśnie formie zależy od oceny Sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy. Nie oznacza to oczywiście dowolności w podejmowaniu decyzji przez Sąd, który może odmówić zasądzenia sumy pieniężnej wówczas, gdy stwierdzi - w oparciu o zobiektywizowane kryteria - że nie zachodzi potrzeba zadośćuczynienia za krzywdę moralną poprzez jej zrekompensowanie w formie pieniężnej.

Swoboda decyzji Sądu odnosi się do oceny tego, czy w danej sytuacji zadośćuczynienie jest odpowiednim sposobem rekompensaty krzywdy, czy też przeciwnie, istnieją dostateczne możliwości naprawienia krzywdy w drodze zastosowania środków ochrony niemajątkowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt I A Ca 1150/06).

Wyrok SA w Łodzi z dnia 15 września 2015 r., I ACa 231/15

Standard: 16302 (pełna treść orzeczenia)

Zadośćuczynienie należne jest za wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, których doznał powód: te, które odczuwał w przeszłości, aktualne i te, które będzie odczuwał do końca życia. Zadośćuczynienie zaś ze swej istoty, co do zasady uwzględniać winno wszystkie cierpienia, jakie łączą się z konkretnym czynem.

Przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego podstawowym kryterium oceny sądu winien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej jest zrekompensowanie i złagodzenie doznanej krzywdy moralnej. Z tych też względów sąd jest zobowiązany ustalić zakres cierpień pokrzywdzonego, a przy ocenie tej przesłanki nie może abstrahować od wszystkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy. Znikomość ujemnych następstw może być podstawą oddalenia powództwa o przyznanie zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2015 r., VI ACa 788/14

Standard: 5254 (pełna treść orzeczenia)

Stanowiący podstawę nakazania naruszającemu dobra innej osoby złożenia stosownego oświadczenia art. 24 § 1 k.c. w swoim zdaniu trzecim przewiduje też dla osoby naruszeniem dotkniętej możliwość żądania zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym; zasady takie określa jego art. 448. Norma ta zamieszczona została wśród przepisów o czynach niedozwolonych, co nakazuje stosować przewidziane dla nich zasady odpowiedzialności, konkretnie zaś ogólną, płynącą z art. 415 k.c., zasadę winy.

Zaistnienie przewidzianych w art. 448 k.c. przesłanek odpowiedzialności nie oznacza samo przez się, że żądanie zadośćuczynienia zasługiwało na uwzględnienie. Norma ta wprowadza wszak jedynie możliwość, nie zaś obowiązek jego przyznania, to zaś zależy od wielu okoliczności. Oceniając tę kwestię, nie sposób pominąć kontekstu sprawy, w tym w szczególności całokształtu publikowanych przez powoda na jego portalu internetowym treści rzeczywiście zasługujących na krytykę, której ten w większości nie zwalczał, a także tego, że skrytykowane treści będące przedmiotem postępowania same przez się wystawiały powodowi nie najlepsze świadectwo. W tej sytuacji za wystarczająco chroniące jego dobra osobiste uznać należało opublikowanie przeprosin, już bez dawania mu dodatkowej satysfakcji finansowej.

Wyrok SA w Katowicach, z dnia 4 sierpnia 2014 r., I ACa 184/14

Standard: 4893 (pełna treść orzeczenia)

Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2006 r. I CSK 159/05 przy ocenie, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem (krzywda). Dla oceny tej nie jest też bez znaczenia stopień winy osoby naruszającej dobra osobiste, cel który zamierzała ona osiągnąć podejmując działania naruszające te dobra i korzyść majątkową, jaką w związku z tym działaniem, uzyskała lub spodziewała się uzyskać.

Mając na uwadze wszystkie wyżej wskazane aspekty należy uznać, że zasądzona kwota w wysokości 30.000 zł jest odpowiednią sumą w rozumieniu art. 448 KC. W artykułach prasowych podano bowiem do publicznej wiadomości cały szereg faktów z życia prywatnego powoda, zdjęć jego samego i członków jego rodziny, i to pomimo wezwań do zaniechania naruszeń, co wskazuje na winę w działaniu osób odpowiedzialnych za te naruszenia. Celem tak publikacji jak i reklam czasopisma w formie spotów była chęć zwiększenia sprzedaży periodyku i uzyskania dzięki temu znacznej korzyści majątkowej. Zasądzona kwota nie może być w tych warunkach uznana za nieadekwatną do stopnia naruszenia dóbr osobistych.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2013 r., I A Ca 1311/12

Standard: 18937

Kryteria oceny zasadności i rozmiaru zadośćuczynienia są obiektywne. W judykaturze i w doktrynie zwraca się uwagę na trzy takie kryteria: rozmiar krzywdy, stopień winy i sytuacja finansowa zobowiązanego. Nie ma zatem znaczenia to, że małoletnia powódka dotychczas nie wie, iż jej wizerunek został wykorzystany na plakacie reklamującym piknik olimpijski, co każe wnioskować, że dotychczas nie doznała z tego powodu żadnych przykrości czy innych negatywnych konsekwencji. Pozwana kwestionuje na tej podstawie zasadność przyznania zadośćuczynienia małoletniej, sugerując, że krzywda jest stanem subiektywnym zależną od emocji i psychiki danej osoby. Jednak, gdyby to stopień subiektywnych doznań decydował o przyznaniu zadośćuczynienia, nie możliwe byłoby wydanie w tej mierze racjonalnego rozstrzygnięcia. Dlatego ustalone orzecznictwo i doktryna zgodnie podnoszą, że rozmiar krzywdy ocenia się według miar zobiektywizowanych. Te odnoszone do omawianego przypadku uzasadniają zadośćuczynienie w kwocie 10.000 zł zasądzonej przez Sąd Okręgowy, za czym przemawiają następujące fakty: wizerunek dziecka został wykorzystany dla promocji imprezy komercyjnej, rodzice powódki nie zgadzali się na publikację jej wizerunku, nieograniczony krąg odbiorców.

Wyrok SA we Wrocławiu z dnia 3 października 2012 r.,I ACa 988/12

Standard: 16070 (pełna treść orzeczenia)

Przyznana kwota nie powinna mieć znaczenia jedynie symbolicznego, ale powinna stanowić dla powoda odczuwalną rekompensatę jego krzywdy w postaci stresu, bezradności poczucia zaszczucia i poniżenia.

Przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego, podstawowym kryterium oceny sądu winien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej jest zrekompensowanie i złagodzenie doznanej krzywdy moralnej.

Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 lipca 2007 r. (sygn. akt I ACa 439/07) kwota zadośćuczynienia nie może być symboliczna, musi mieć charakter kompensacyjny i musi spełniać funkcję represyjną wobec sprawcy naruszenia, a jej wysokość winna mieć zindywidualizowany charakter. Choć bowiem ocena okoliczności uzasadniających zasądzenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę powinna być dokonywana z punktu widzenia przeciętnego człowieka, to jednak sytuacja każdej osoby dochodzącej tego rodzaju roszczenia musi być traktowana indywidualnie. Trudno bowiem, jak w niniejszej sprawie, wyobrazić sobie reakcję przeciętnego człowieka na ujawnienie w społeczności, w której żyje, informacji o homoseksualnej orientacji seksualnej. Dla niektórych, ujawnienie takiej informacji może nie stanowić problemu, dla drugich może być źródłem lęku i innych dolegliwości w sferze psychicznej i nie jest słusznym ich deprecjonowanie.

Wysokość zadośćuczynienia nie powinna być nadmierna w tym sensie, żeby stanowić mogła źródło wzbogacenia się poszkodowanego na tle dotychczasowego jego statusu materialnego. Sąd winien także brać pod uwagę sytuację materialną zobowiązanej. W realiach niniejszej sprawy, zarówno powód jak i pozwana są osobami bezrobotnymi i choć okoliczność ta nie powinna automatycznie przesądzać o potrzebie zmiarkowania kwoty zadośćuczynienia, zwłaszcza gdy do czynienia mamy z umyślnym działaniem sprawcy naruszenia, to jednakże nie powinna też pozostawać całkowicie bez znaczenia.

Nie wydaje się za uzasadnione zasądzanie w ramach zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych między osobami fizycznymi kwot pozostających w rażącej dysproporcji w stosunku do sytuacji materialnej obydwu stron procesu, jak też i ich stopy życiowej sprzed zaistnienia zdarzeń warunkujących zasądzenie zadośćuczynienia. Zasądzając zadośćuczynienie sąd nie może pomijać także szeroko pojętej zamożności społeczeństwa, a ściślej wysokości osiąganych przez nie wynagrodzeń za pracę czy też różnego rodzaju świadczeń, a w tym wysokości zasiłku dla bezrobotnych.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 4 lutego 2010 r., I ACa 691/09

Standard: 5255