Narażenie konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki unieważnienia umowy w całości w związku z wyeliminowaniem nieuczciwych warunków; usunięcie nieuczciwego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym

Jeżeli ustalenie na podstawie przepisów krajowych w oparciu o obiektywne podejście konsekwencji, jakie należy wyciągnąć ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku w odniesieniu do dalszego istnienia umowy, w której jest on zawarty, nie pozostawia sądowi krajowemu żadnego zakresu uznania ani żadnej swobody oceny – sąd ten nie może stwierdzić nieważności tej umowy, jeżeli sytuacja prawna i faktyczna, w jakiej znajdowałby się konsument w braku takiego nieuczciwego warunku, może zostać przywrócona, co pozwoli jednocześnie na dalsze obowiązywanie tej umowy.

Sąd krajowy ma możliwość zastąpienia nieuczciwego warunku przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub przepisem mającym zastosowanie w przypadku zgody stron danej umowy, pod warunkiem że to zastąpienie jest zgodne z celem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 i pozwala na przywrócenie rzeczywistej równowagi między prawami a obowiązkami stron umowy. Niemniej jednak ta wyjątkowa możliwość jest ograniczona do sytuacji, w których unieważnienie nieuczciwego warunku zobowiązywałoby sąd do stwierdzenia nieważności całej umowy z narażeniem konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, tak że byłby on w ten sposób spenalizowany [zob. podobnie wyroki: z dnia 21 stycznia 2015 r., Unicaja Banco i Caixabank, C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13).

Wyrok TSUE z dnia 23 listopada 2023 r., C-321/22

Standard: 82570 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: sąd krajowy, gdy stwierdził on nieuczciwy charakter warunków zawartych w umowie o kredyt denominowany w walucie obcej, może uznać, że kredyt ten w rzeczywistości jest denominowany w walucie krajowej lub w walucie rezerwowej danego państwa członkowskiego wyłącznie wtedy, gdy całkowite unieważnienie tej umowy o kredyt, wynikające z unieważnienia tych warunków umownych, naraża konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje i taka zmiana umowy jest możliwa na podstawie przepisu prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub przepisu ustawowego mającego zastosowanie w przypadku porozumienia stron umowy.

W braku takich przepisów prawa krajowego wysoki poziom ochrony konsumenta przewidziany w dyrektywie 93/13 wymaga, aby sąd krajowy przyjął, biorąc pod uwagę całość jego prawa krajowego, wszelkie niezbędne środki w celu ochrony konsumenta przed takimi konsekwencjami, tak aby zagwarantować temu konsumentowi, że ostatecznie znajdzie się on w sytuacji, w jakiej znajdowałby się, gdyby warunki uznane za nieuczciwe nigdy nie istniały.

Wyrok TSUE z dnia 18 października 2023 r., C-117/23

Standard: 82850 (pełna treść orzeczenia)