Ocena prostoty i zrozumiałości warunku umownego przewidującego zapłatę przez kredytobiorcę/pożyczkobiorcę prowizji za udzielenie kredytu/pożyczki

Artykuł 5 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: do celów dokonania oceny prostoty i zrozumiałości warunku umownego przewidującego zapłatę przez kredytobiorcę prowizji za udzielenie kredytu właściwy sąd ma obowiązek sprawdzić w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, czy kredytobiorca miał możliwość oszacować wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne, zrozumieć charakter usług świadczonych w zamian za koszty przewidziane we wspomnianym warunku i sprawdzić, czy nie dochodzi do nakładania się kosztów lub usług, za które koszty te stanowią wynagrodzenie.

Ten sam wymóg przejrzystości, o którym mowa w art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, znajduje się również w art. 5 tej dyrektywy, który przewiduje, że pisemne warunki umowy powinny „zawsze” być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Jak orzekł już Trybunał, wymóg przejrzystości zawarty w pierwszym z tych przepisów ma taki sam zakres jak wymóg, którego dotyczy drugi z tych przepisów (zob. wyrok z dnia 3 października 2019 r., Kiss i CIB Bank, C-621/17).

Z orzecznictwa nie wynika wprawdzie, że kredytodawca jest zobowiązany do wyszczególnienia w danej umowie charakteru wszystkich usług świadczonych w zamian za koszty przewidziane w jednym lub kilku warunkach umownych. Jednakże w świetle ochrony, jaką dyrektywa 93/13 ma zapewnić konsumentowi ochrony ze względu na fakt, że znajduje się on w gorszym położeniu w stosunku do przedsiębiorcy zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i poziomu poinformowania, ważne jest, aby charakter faktycznie świadczonych usług można było racjonalnie zrozumieć lub wywnioskować na podstawie umowy postrzeganej jako całość. Ponadto konsument musi być w stanie sprawdzić, czy różne koszty lub usługi, za które stanowią one opłatę, nie nakładają się na siebie (wyrok z dnia 3 października 2019 r., Kiss i CIB Bank, C-621/17).

Do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy instytucja finansowa przekazała konsumentowi informacje wystarczające, aby mógł on zaznajomić się z treścią i z funkcjonowaniem warunku nakładającego na niego obowiązek zapłaty prowizji za udzielenie kredytu i ze swą rolą w umowie kredytu. W ten sposób konsument uzyska dostęp do względów uzasadniających wynagrodzenie odpowiadające tej prowizji (zob. analogicznie wyrok z dnia 26 lutego 2015 r., Matei, C-143/13, co pozwoli mu ocenić zakres jego zobowiązania, a w szczególności całkowity koszt owej umowy.

Właściwy sąd ma obowiązek sprawdzić w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, czy kredytobiorca miał możliwość oszacować wypływające dla niego z tego warunku konsekwencje ekonomiczne, zrozumieć charakter usług świadczonych w zamian za koszty przewidziane we wspomnianym warunku i sprawdzić, czy nie dochodzi do nakładania się kosztów lub usług, za które koszty te stanowią wynagrodzenie. W ramach tej oceny należy w szczególności uwzględnić brzmienie rozpatrywanego warunku, informacje, jakie instytucja finansowa przekazała kredytobiorcy, w tym informacje, do których przekazania jest ona zobowiązana zgodnie z odpowiednimi uregulowaniami krajowymi, a także formy zachęty prowadzone przez tę instytucję w przedmiocie zawartej umowy, a to z uwzględnieniem poziomu uwagi, jakiego można oczekiwać od właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta.

Powszechna znajomość warunku przewidującego prowizję za udzielenie kredytu wśród konsumentów jest niezależna od sposobu, w jaki rzeczony warunek jest wyrażony w ramach konkretnej umowy. Powszechna znajomość takiego warunku nie jest zatem okolicznością, która może zostać uwzględniona w ramach oceny jego prostoty i zrozumiałości.

Informacje, jakie instytucja finansowa musi przekazać potencjalnemu kredytobiorcy zgodnie z uregulowaniami krajowymi, są istotnymi okolicznościami do celów dokonania oceny prostoty i zrozumiałości warunku podobnie jak, w sposób ogólny, informacje, które instytucja ta przekazała owemu kredytobiorcy w procesie negocjacji umowy, o warunkach umownych i skutkach zawarcia owej umowy. Informacje takie mają bowiem fundamentalne znaczenie dla konsumenta, gdyż to w szczególności na podstawie tych informacji podejmuje on decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. podobnie wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C-26/13).

Formy zachęty stosowane przez instytucję finansową w przedmiocie zawartej umowy powinny również zostać uwzględnione jako informacje dostarczone przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C‑26/13; a także z dnia 3 października 2019 r., Kiss i CIB Bank, C-621/17).

Szczególna uwaga, jaką przeciętny konsument zwraca na warunek dotyczący prowizji za udzielenie kredytu w zakresie, w jakim w warunku tym przewidziano całkowitą zapłatę znacznej kwoty od momentu udzielenia pożyczki lub kredytu, może zostać uwzględniona przy dokonywaniu oceny prostoty i zrozumiałości takiego warunku. W ramach tej oceny uwzględnić poziom uwagi, jakiego można oczekiwać od właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta.

Wyrok TSUE z dnia 16 marca 2023 r., C-565/21

Standard: 82257 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 4 ust. 2 i art. 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że wymóg jasnego i zrozumiałego sformułowania warunku umowy nie oznacza, iż nienegocjowane indywidualnie warunki umowy wskazane w umowie pożyczki zawieranej z konsumentami takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, określające dokładnie wysokość kosztów zarządzania i prowizji za udzielenie pożyczki obciążających konsumenta, sposób ich obliczania i termin wymagalności, muszą również wyszczególniać wszystkie usługi świadczone w zamian za przedmiotowe kwoty.

Dający pożyczkę jest wprawdzie zobowiązany do wyszczególnienia w danej umowie charakteru wszystkich usług świadczonych w zamian za koszty przewidziane w jednym lub kilku warunkach umowy, jednakże w świetle ochrony, jaką dyrektywa 93/13 ma zapewnić konsumentowi ochrony ze względu na fakt, że znajduje się on w gorszym położeniu w stosunku do przedsiębiorcy zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i poziomu poinformowania, ważne jest, aby charakter faktycznie świadczonych usług można było racjonalnie zrozumieć lub wywnioskować na podstawie umowy postrzeganej jako całość. Ponadto konsument musi być w stanie sprawdzić, czy różne koszty lub usługi, za które stanowią one opłatę, nie nakładają się na siebie.

W sprawie w postępowaniu głównym sąd odsyłający powinien zbadać, czy taka sytuacja ma miejsce, w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, do których zaliczają się nie tylko warunki zawarte w rozpatrywanej umowie, lecz również formy zachęty stosowane przez dającego pożyczkę w procesie negocjacji umowy i dostarczone na tym etapie informacje (zob. podobnie wyrok z dnia 26 lutego 2015 r., Matei, C-143/13

Wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r., C-621/17

Standard: 82258 (pełna treść orzeczenia)