Właściwość miejscowa w postępowaniu nieprocesowym (art. 508 § 1 k.p.c.)

W sprawie o separację na zgodny wniosek nie zachodzi sytuacja, o której mowa w art. 45 k.p.c., a więc niemożność ustalenia właściwości miejscowej na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 567[1] k.p.c. w sprawie o separację na zgodny wniosek miejscowo właściwy jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy – sąd miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków, zgodnie z art. 508 § 1-3 k.p.c. Oznacza to, że w braku podstaw do określenia właściwości miejscowej sądu określonych w art. 5671 i 508 § 1 k.p.c. właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd dla m.st. Warszawy, czyli Sąd Okręgowy w Warszawie (art. 508 § 1 zd. 3 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2024 r., III CO 821/24

Standard: 81618 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 508 § 1 k.p.c., jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jego pobytu. Do postępowania z urzędu właściwy jest sąd miejsca, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd dla m.st. Warszawy.

Nie można tracić z pola widzenia faktu, iż zgodnie z § 2 art. 508 k.p.c., w wypadku, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności albo gdy wymagają tego względy celowości, sąd nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd do rozpoznania sprawy w całości lub w części.

Wyrok SN z dnia 16 maja 2023 r., III CO 178/23

Standard: 81621 (pełna treść orzeczenia)

Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli określone w Dziale II, Tytułu II Księgi drugiej Kodeksu postępowania cywilnego są rozpoznawane w trybie nieprocesowym, w którym art. 45 k.p.c. nie ma jakiegokolwiek, nawet odpowiedniego, zastosowania. Wyłączenie stosowania tego przepisu w postępowaniu nieprocesowym wynika ze szczególnego unormowania art. 508 § 1 k.p.c., w którym, w razie niemożności określenia sądu właściwego miejscowo, także w sytuacji wskazanej w art. 601 k.p.c., przewidziana jest właściwość sądu dla W.

Postanowienie SN z dnia 25 listopada 2020 r., V CO 217/20

Standard: 81622 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z ogólną dyrektywą stosowania przepisów trybu postępowania nieprocesowego, należy ustalić, czy kwestia właściwości miejscowej jest uregulowana w przepisach ogólnych, obejmujących w tym wypadku sprawy z zakresu prawa osobowego, a następnie w przepisach ogólnych postępowania nieprocesowego. W kategorii spraw z zakresu prawa osobowego nie wyodrębniono części ogólnej. Wobec tego należy sięgnąć do przepisów ogólnych postępowania nieprocesowego. Właściwość miejscową reguluje tam art. 508 k.p.c.

W myśl art. 508 § 1 k.p.c. jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jego pobytu. Do postępowania z urzędu właściwy jest sąd miejsca, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd dla W.

Przepisy art. 544 § 2 k.p.c. i art. 508 § 1 k.p.c. należy wykładać łącznie. Podstawowa regulacja art. 508 § 1 k.p.c. jest wyłączona wówczas, gdy istnieje przepis szczególny określający właściwość miejscową. W tym wypadku jest to art. 544 § 2 k.p.c. Jednakże ostatnie zdanie art. 508 § 1 k.p.c. obejmuje swoim zakresem, całość uregulowania wskazanego powyżej, a więc zarówno właściwość miejscową określoną w przepisie szczególnym, jak i właściwość określoną w art. 508 § 1 k.p.c., w przypadku braku normy szczególnej.

Słusznie również wywodzi się w literaturze przedmiotu i judykaturze, że art. 45 k.p.c. nie ma w zasadzie zastosowania w postępowaniu nieprocesowym, ponieważ w razie niemożności określenia sądu właściwego przewidziana jest właściwość sądu dla W. (por. art. 508 § 1 i art. 569 k.p.c.; a także orzeczenie Sądu Najwyższego z 20 września 1958 r., 4 CO 21/58 oraz postanowienie SN z 11 sierpnia 2015 r., III CO 45/15). Podkreśla się jednocześnie, że w wypadkach krańcowych niewykluczone jest zastosowanie art. 45 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 30 października 2020 r., V CO 190/20

Standard: 81627 (pełna treść orzeczenia)