Jurysdykcja w razie zawisłości sprawy przed różnymi sądami o to samo roszczenie między tymi samymi stronami (art. 12 rozp. nr 4/2009)

Art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, że przewidziane w tym przepisie przesłanki stwierdzenia sytuacji zawisłości sporu, zgodnie z którymi postępowania toczą się o to samo roszczenie i między tymi samymi stronami, nie są spełnione, jeżeli w chwili wytoczenia powództwa przez dziecko, które w międzyczasie osiągnęło pełnoletność, o zapłatę świadczenia alimentacyjnego przez matkę przed sądem państwa członkowskiego w toku jest już sprawa wszczęta przez matkę przed sądem innego państwa członkowskiego, w której domaga się ona od ojca dziecka odszkodowania za zakwaterowanie i utrzymanie tego dziecka, ponieważ roszczenia powodów nie mają tożsamego celu i nie pokrywają się z czasowego punktu widzenia.

Brak zawisłości sporu w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 nie stoi na przeszkodzie stosowaniu art. 13 tego rozporządzenia, jeżeli między rozpatrywanymi sprawami istnieje wystarczająco ścisła więź, aby można było przyjąć, że wiążą się ze sobą w rozumieniu art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia, wobec czego sąd odsyłający, do którego wniesiono sprawę później, mógłby zawiesić postępowanie.

Art. 12 rozporządzenia nr 4/2009 ma na celu wykluczenie, na ile to możliwe, sytuacji takiej jak ta, o której mowa w art. 24 akapit pierwszy lit. c) tego rozporządzenia, a mianowicie nieuznania orzeczenia ze względu na to, że nie da się go pogodzić z orzeczeniem wydanym między tymi samymi stronami w wezwanym państwie członkowskim (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 14 października 2004 r., Mærsk Olie & Gas, C‑39/02).

Mechanizm rozstrzygania kwestii zawisłości sporu ma charakter obiektywny i automatyczny i opiera się na porządku chronologicznym wytaczania powództw przed odnośnymi sądami (zob. analogicznie wyrok z dnia 22 października 2015 r., Aannemingsbedrijf Aertssen i Aertssen Terrassements, C‑523/14).

Art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 nie odsyła do porządków prawnych państw członkowskich, lecz odnosi się do szeregu przesłanek materialnych jako elementów definicji sytuacji zawisłości sporu, pojęcia użyte w tym art. 12 należy uznać za autonomiczne (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 8 grudnia 1987 r., Gubisch Maschinenfabrik, 144/86

Aby stwierdzić zawisłość sporu, musi zostać spełnionych szereg kumulatywnych przesłanek. Zawisłość jest zatem wykazana, gdy powództwa są wnoszone „między tymi samymi stronami”, „o to samo roszczenie” i „[na tej samej podstawie]”.

Co do zasady istotne jest, aby strony sporu były tożsame, niezależnie od pozycji jednej czy drugiej ze stron w obu równoległych postępowaniach (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 22 października 2015 r., Aannemingsbedrijf Aertssen i Aertssen Terrassements, C‑523/14). Jednakże Trybunał przyznał w wyroku z dnia 19 maja 1998 r., Drouot assurances, C‑351/96), który dotyczył wykładni art. 21 akapit pierwszy konwencji brukselskiej, że strony formalnie różne, a mianowicie ubezpieczyciel i jego ubezpieczony, mogą w odniesieniu do przedmiotu dwóch zaistniałych sporów mieć do tego stopnia tożsame i nierozerwalne interesy, że wyrok wydany przeciwko jednej z tych stron ma powagę rzeczy osądzonej względem drugiej, w związku z czym należy je uznać za jedną i tę samą stronę do celów stosowania tego przepisu.     Analogiczną wykładnię pojęcia „tej samej strony” można przyjąć w ramach art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009.

W pewnych sytuacjach formalnie różne strony mogą w odniesieniu do przedmiotu dwóch zaistniałych sporów, mieć do tego stopnia tożsamy i nierozerwalny interes, a mianowicie interes danego dziecka jako wierzyciela alimentacyjnego, że orzeczenie wydane przeciwko jednej z tych stron ma powagę rzeczy osądzonej względem drugiej. W takim przypadku wspomniane strony powinny móc zostać uznane za jedną i tę samą stronę w rozumieniu art. 12 wspomnianego rozporządzenia.

Co się tyczy przesłanki, zgodnie z którą roszczenia będące przedmiotem spraw muszą być tożsame, należy przypomnieć, że przesłanka ta oznacza, iż sprawy te muszą mieć taki sam cel, z uwzględnieniem odpowiednich żądań powodów w każdym ze sporów, a nie środków obrony podniesionych ewentualnie przez pozwanego (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 8 maja 2003 r., Gantner Electronic, C‑111/01).

Przesłanki określone w art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 są kumulatywne.

Brak zawisłości sporu nie stoi na przeszkodzie stosowaniu art. 13 rozporządzenia nr 4/2009, jeżeli sąd odsyłający przyjmie, że miedzy rozpatrywanymi sprawami istnieje wystarczająco ścisła więź, aby można było uznać, że wiążą się ze sobą w rozumieniu tego art. 13 ust. 3, wobec czego sąd, do którego wniesiono sprawę później, mógłby zawiesić postępowanie.

Wyrok TSUE z dnia 6 czerwca 2024 r., C-381/23

Standard: 80531 (pełna treść orzeczenia)