Jurysdykcja w sprawach przyjęcia lub odrzucenia spadku, zapisu lub udziału obowiązkowego

Art. 13 przewiduje alternatywną jurysdykcję mającą na celu umożliwienie spadkobiercom niemającym miejsca zwykłego pobytu w państwie członkowskim, którego sądy mają jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej, zgodnie z ogólnymi zasadami zawartymi w art. 4–11 rozporządzenia nr 650/2012, złożenia oświadczeń dotyczących przyjęcia spadku lub jego odrzucenia przed sądem państwa członkowskiego, w którym mają oni miejsce zwykłego pobytu [wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N. (Oświadczenie o odrzuceniu spadku), C-617/20].

Z brzmienia art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 wynika również, że sądy państwa członkowskiego, w którym spadkobierca ma miejsce zwykłego pobytu, mają jurysdykcję wyłącznie w zakresie „przyjmowania” tych oświadczeń (zob. podobnie wyrok z dnia 21 czerwca 2018 r., Oberle, C-20/17). Art. 13 nie reguluje zatem jurysdykcji tych sądów do zatwierdzenia uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w wymaganym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Normę jurysdykcyjną wynikającą z tego art. 13 uzupełnia norma kolizyjna zawarta w art. 28 rozporządzenia nr 650/2012, należącym do rozdziału III tego rozporządzenia, regulującego prawo właściwe, która to norma kolizyjna dotyczy konkretnie ważności pod względem formy między innymi oświadczeń dotyczących odrzucenia spadku. W tym względzie należy zauważyć, że te oświadczenia są ważne pod względem formy, jeżeli odpowiadają one – zgodnie z art. 28 lit. a) – wymogom prawa właściwego dla dziedziczenia (lex successionis) lub – zgodnie z jego lit. b) – wymogom prawa państwa, w którym osoba składająca wspomniane oświadczenie ma miejsce zwykłego pobytu [wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N. (Oświadczenie o odrzuceniu spadku), C‑617/20].

Z art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 w związku z art. 28 tego rozporządzenia wynika, że te dwa przepisy są ściśle skorelowane, tak że jurysdykcja sądów państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu spadkobiercy do przyjmowania oświadczeń dotyczących odrzucenia spadku jest uzależniona od tego, czy obowiązujące w tym państwie prawo spadkowe przewiduje możliwość złożenia takiego oświadczenia przed sądem [zob. podobnie wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N. (Oświadczenie o odrzuceniu spadku), C-617/20].

Art. 28 rozporządzenia nr 650/2012 ma na celu doprowadzenie do uznania ważności oświadczeń przewidzianych w tym artykule, w szczególności wówczas, gdy spełnione są przesłanki przewidziane przez prawo państwa miejsca zwykłego pobytu osoby, która składa takie oświadczenie, o ile to ostatnie prawo znajduje zastosowanie [zob. podobnie wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N., C-617/20. Po drugie, takie zatwierdzające orzeczenie sądowe w sposób oczywisty nie stanowi aktu przyjęcia oświadczenia, o którym mowa w art. 13 tego rozporządzenia, a zatem nie jest objęte zakresem stosowania tego artykułu.

Celem art. 13 rzeczonego rozporządzenia jest w świetle motywu 32 tego rozporządzenia – zgodnie z którym celem tego przepisu jest ułatwienie życia spadkobiercom i zapisobiercom mającym miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim innym niż to, w którym dana sprawa spadkowa jest lub będzie rozpatrywana – uproszczenie działań spadkobierców i zapisobierców poprzez ustanowienie odstępstwa od ustanowionych w art. 4–11 rzeczonego rozporządzenia przepisów regulujących jurysdykcję [wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N., C‑617/20]. Aby osiągnąć ten cel, prawodawca Unii przewidział w art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 jurysdykcję dodatkową – w stosunku do jurysdykcji przewidzianych we wspomnianych art. 4–11 – na rzecz sądów państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu osoby, która w szczególności oświadcza, że odrzuca spadek, w celu przyjęcia takiego oświadczenia.

Jurysdykcja, o której mowa w art. 13 rozporządzenia nr 650/2012, ma ograniczony zakres, w konsekwencji niemogący obejmować sytuacji, w której aby oświadczenia omówione w tym artykule, wywoływały określone skutki prawne przewidziane przez prawo właściwe dla dziedziczenia, konieczne jest podjęcie przez sąd czynności wykraczających poza samo przyjęcie oświadczenia, takich jak wydanie orzeczenia czy wszczęcie innego postępowania niż postępowanie spadkowe [zob. analogicznie wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N, C‑617/20].

Wyrok TSUE z dnia 27 marca 2025 r., C-57/24

Standard: 88633 (pełna treść orzeczenia)