Niedopuszczalność zażalenia na postanowienie w sprawie rozstrzygnięcia żądania sędziego o jego wyłączenie od rozpoznania sprawy

Na postanowienie w sprawie rozstrzygnięcia żądania sędziego o jego wyłączenie od rozpoznania sprawy zażalenie nie przysługuje. 

W świetle art. 49 k.p.c. odróżnić żądanie sędziego o wyłączenie od wniosku strony, o którym bliżej mowa w art. 50 k.p.c. Sędzia ma obowiązek zawiadomienia sądu o zachodzącej podstawie swego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie (art. 51 k.p.c.). Dotyczy to przyczyn wyłączenia zarówno z mocy samej ustawy (art. 48) jak i ze względu na stosunek osobisty zachodzący między sędzią a stroną.

Porównanie art. 32 § 1 k.p.c. z art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. wskazuje na to, że postanowienie o wyłączeniu sędziego dotyczy wyłączenia tak z ustawy jak i ze względu na stosunek osobisty, i to bez względu na to, czy rozpoznanie wyłączenia następuje z urzędu, czy też na żądanie sędziego lub na wniosek strony. Natomiast zażalenie na takie postanowienie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek strony został oddalony.

Rozstrzygnięcie odmawiające wyłączenia sędziego na jego żądanie w wyniku niemożności zaskarżenia go bynajmniej nie zostaje pozbawione jakiejkolwiek kontroli instancyjnej.

Przede wszystkim więc sama strona może wystąpić z żądaniem wyłączenia z przyczyn podanych przez sędziego.

Po wtóre, w toku postępowania rewizyjnego strona może powoływać się na odmowę wyłączenia sędziego jako na uchybienie procesowe, jeśli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Może to mieć miejsce wówczas, gdy strona straciła prawo do żądania wyłączenia - ze względu na stosunek osobisty - wobec upływu terminu z art. 50 § 2 k.p.c.

Jeśli zaś chodzi o udział sędziego w sprawie, w której jest on wyłączony z ustawy (art. 48 § 1 k.p.c.), to okoliczność ta jest brana z urzędu pod uwagę przez sąd rewizyjny i istnienie tej okoliczności uzasadnia nieważność postępowania (art. 369 pkt 4 i 381 § 1 k.p.c.). Orzeczenie wydane przez sędziego wyłączonego z mocy ustawy stanowi także podstawę wznowienia postępowania z powodu nieważności (art. 401 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 20 czerwca 1969 r., III CZP 33/69

Standard: 80223 (pełna treść orzeczenia)