Względy słuszności w sprawie o zasądzenie świadczenia wyrównawczego

W orzecznictwie TSUE przyjmowano zaś, iż o ile względy słuszności nie przemawiają przeciwko, agentowi przysługuje świadczenie wyrównawcze (zob. wyr. TS z 26.3.2009 r., C-348/07, Semen), z czego wynika że udowodnienie niewystępowania zasady słuszności obciąża dającego zlecenie, ‎a nie agenta.

Sąd Najwyższy uważa, że wynikające z art. 764[3] § 1 k.c. przesłanki muszą zostać spełnione kumulatywnie. Oceny przesłanek należy dokonywać w ich ustawowej kolejności, tzn. względy słuszności należy zasadniczo rozważać dopiero wtedy, gdy ustalone zostanie spełnienie przesłanek pozyskania nowych klientów i dalszego czerpania korzyści przez dającego zlecenie, co w kontekście ciężaru dowodu obciąża agenta.

Wyrównanie nie może więc być podyktowane tylko względami słuszności, a dowód w tym zakresie (przeciwko przyznaniu świadczenia wyrównawczego) winien przeprowadzić dający zlecenie (zob. także T. Wiśniewski, Świadczenie wyrównawcze przysługujące agentowi, Przegląd Sądowy 2001, nr 10, s. 46-68).

Ocena, czy w okolicznościach konkretnego przykładu względy słuszności przemawiają za przyznaniem takiego świadczenia, następuje dopiero w razie spełnienia dwóch pierwszych przesłanek, statuowanych w art. 764[3] § 1 k.c. (R. Stefanicki, Funkcje "względów słuszności" przy weryfikacji świadczeń wyrównawczych w umowach przedstawicielstwa handlowego, Państwo i Prawo 2020, nr 8, s. 99-112).

Wyrok SN z dnia 15 grudnia 2022 r., II CSKP 294/22

Standard: 80209 (pełna treść orzeczenia)

Przesłanka „względów słuszności” ma charakter klauzuli generalnej. Względy słuszności mogą przemawiać zarówno za przyznaniem agentowi świadczenia wyrównawczego, jak i przeciwko przyznaniu mu tego świadczenia. Każdą ze stron obciąża obowiązek wykazania tych okoliczności, którymi uzasadnia prezentowane w sprawie stanowisko. Powód powołał się na przedstawione w motywach zaskarżonych wyroków okoliczności, które – niezależnie od przesłanek przytoczonych wyżej – każą uznać jego roszczenie za usprawiedliwione „względami słuszności”. Skoro pozwany kwestionuje to stanowisko, to na nim spoczywał ciężar wykazania tych konkretnych okoliczności, które przemawiają przeciwko roszczeniu powoda. Takie stanowisko Sądu Apelacyjnego co do rozkładu ciężaru dowodu w sprawie nie narusza art. 6 k.c. w zw. z art. 764[3] § 1 k.c.

Ma rację skarżący, że rozważając „względy słuszności” i „wszystkie okoliczności” decydujące o zasadności roszczenia powoda o zasądzenie świadczenia wyrównawczego, należy uwzględnić, czy powód zawarł umowę z podmiotem konkurencyjnym wobec pozwanego w czasie trwania umowy z 11 października 2004 r., czy zawierał umowy na rzecz pozwanego przy udziale punktów sprzedaży, które nie miały autoryzacji pozwanego, czy umowa stron przewidywała dla powoda zakaz działalności konkurencyjnej, czy powód pozostawił pozwanemu lub podmiotom współpracującym z nim bazę danych o byłych lub potencjalnych klientach, umożliwiającą kierowanie do nich nowych ofert i osiąganie korzyści. 

Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2012 r., I CSK 211/11

Standard: 38042 (pełna treść orzeczenia)