Transkrypcja aktu urodzenia dziecka urodzonego w ramach procedury surogacji

Transkrypcja aktu urodzenia dziecka urodzonego w ramach procedury surogacji  prowadziłoby do nieuchronnej kolizji z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP, do których ogólnie odwołuje się art.107 pkt 3 p.a.s.c.

W sprawie będącej przedmiotem kontroli wniosek o transkrypcję dotyczył wydanego przez Wspólnotę [...] - Departament Zdrowia odpisu amerykańskiego aktu urodzenia małoletniej Skarżącej. Dokument ten nie zawiera danych matki, zawiera jedynie imię i nazwisko ojca A. G. jako rodzica dziecka. W danych dotyczących drugiego rodzica widnieje informacja "brak wpisów". Dokument ten został wydany zgodnie z prawem jego miejsca wystawienia. Do wniosku dołączono m. in. dokumenty, z których wynika, że kobieta – M.H. (matka zastępcza - surogatka), która zgodziła się na urodzenie dziecka, dobrowolnie zrzekła się wszelkich praw do tego dziecka

Prawomocne postanowienie Sądu Powszechnego, Centrum Hrabstwa [...], Wydział Sądu Rodzinnego z dnia [...] maja 2019 r. wraz z tłumaczeniem przysięgłym, zmieniające postanowienie z dnia [...] maja 2019 r., z którego wynika, że Przedstawiciel jest prawowitym ojcem i jedynym rodzicem Dziecka G., obecnie znanego jako D. H. G., które urodziło się w dniu [...] maja 2019 r. (pkt 1). W pkt 2 zapisano , że po urodzeniu dziecka, M. H., matka zastępcza - surogatka, ponownie potwierdziła, że dobrowolnie zrzeka się wszystkich praw przysługujących jej do rzeczonego dziecka w zakresie dziedziczenia, opieki prawnej, oraz innych praw czy obowiązków rodzicielskich.

W ocenie organów przedmiotowa transkrypcja prowadziłaby do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego RP w ten sposób, że: 

1) sprzeciwiałaby się zasadzie mater semper certa est, inkorporowanej do art.61[9] k.r.o., 

2) sankcjonowałaby umowę o macierzyństwo zastępcze, niedopuszczalną na gruncie prawa polskiego, 

3) oznaczałaby konieczność uznania Przedstawiciela za ojca Skarżącej (zgodnie z treścią aktu urodzenia), w sytuacji w której odmowa uznania na gruncie prawa polskiego skuteczności umowy o surogację, dotyczącej Skarżącej, pociąga za sobą konieczność uznania statusu rodzicielskiego Przedstawiciela za niepotwierdzony (organy przyjęły w tym kontekście, że na gruncie prawa polskiego zidentyfikowanie osoby ojca dziecka jest uzależnione od wcześniejszego ustalenia osoby jego matki).

Sąd podziela stanowisko organów wyłącznie co do dwóch pierwszych w/w wyżej przesłanek do wywodzenia sprzeczności transkrypcji z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP, tj. co do sprzeczność transkrypcji: 

1) z zasadą wyrażoną w art.61[9] k.r.o. oraz

2) z zasadą nieskuteczności na gruncie prawa polskiego umów o macierzyństwo zastępcze), 

- nie podziela natomiast oceny organów co do dopuszczalności kwestionowania statusu rodzicielskiego Przedstawiciela w stosunku do Skarżącej (tj. tego, iż Przedstawiciel jest ojcem Skarżącej), jasno wynikającego przecież z przedłożonego przez niego amerykańskiego aktu urodzenia. Wywodzenie – już na gruncie postępowania o transkrypcję zagranicznego aktu urodzenia - aż tak daleko idących konsekwencji nieuznawania przez prawo polskie umów o macierzyństwo zastępcze jest nieuzasadnione i sprzeczne z art. 76 § 1 k.p.a. (ustanawiającego domniemanie prawdziwości dokumentu urzędowego) w zw. z art.1138 k.p.c. (zrównującego moc dowodową zagranicznych i polskich dokumentów urzędowych) oraz art.3 p.a.s.c. 

W art. 3 p.a.s.c. ustawodawca wskazał wprost, iż akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Jak podnosi się w piśmiennictwie (Iwona Basior, Alicja Czajkowska, Danuta Sorbian, "Prawo o aktach stanu cywilnego z komentarzem. Przepisy wykonawcze i związkowe oraz wzory dokumentów", publ. LEX: "Postanowienia art. 3 obejmują również zagraniczne akty stanu cywilnego, ustawodawca używa bowiem zwrotu "akty stanu cywilnego", a nie "polskie akty stanu cywilnego". Znajduje to potwierdzenie w brzmieniu art. 1138 k.p.c., który stanowi, że "Zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi" [E. Pachniewska (w:) A. Czajkowska, E. Pachniewska, Prawo..., Warszawa 2011].". Powyższe znajduje pełne odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowym. Jak bowiem wskazano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 stycznia 2019 r., sygn. akt II OSK 497/17: "Zakwestionowanie wartości dowodowej aktu urodzenia skarżącego stanowi naruszenie art. 76 § 1 k.p.a. oraz art. 1138 k.p.c. Jak już to zostało wskazane zagraniczny akt stanu cywilnego stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych, a jego niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Szczególna moc dowodowa tego dokumentu nie jest przy tym uzależniona od wpisania go do polskich ksiąg stanu cywilnego (transkrypcji).". Podobnie w wyroku z dnia 21 maja 2014 r., II OSK 3076/12, NSA wskazał, iż: "Nadanie aktowi stanu cywilnego charakteru wyłącznego dowodu zdarzeń w nim stwierdzonych (art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 ze zm.) stoi na przeszkodzie, by organ prowadzący postępowanie mógł swobodnie oceniać dane zamieszczone w tym akcie, przeprowadzając na zasadzie art. 76 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego dowód przeciwko prawidłowości zawartych w nim informacji.".

Wyrok WSA z dnia 30 września 2020 r., IV SA/Wa 927/20

Standard: 79856 (pełna treść orzeczenia)