Potrącenie zajętej wierzytelności (art. 504 k.c.)

Zgodnie z art. 504 k.c., zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta.

Przepis ten odnosi się do ogółu wypadków zajęcia wierzytelności przez osobę trzecią. Racją prawną tego przepisu jest ochrona praw nabytych przez osobę trzecią. Stąd przesłankami zastosowania tego przepisu jest ocena odnosząca się do powstania i wymagalności trzech wierzytelności: potrącanej, przedkładanej do potrącenia oraz wierzytelności osoby trzeciej. W tym stanie rzeczy wierzyciel i dłużnik wierzytelności potrącanej nie są osobą trzecią w rozumieniu tego przepisu. Skoro przesłanką jego zastosowania jest ocena, czy wierzytelność osoby trzeciej stała się wymagalna po chwili zajęcia, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta, to ocena taka jest bezprzedmiotowa w sytuacji, gdy jest to ta sama wierzytelność – a tak jest w sytuacji, gdy wierzytelność przedkładana do potrącenia jest tożsama z wierzytelnością zajętą, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. W konsekwencji należy dojść do wniosku, że z uwagi na treść art. 504 k.c. nie zachodziły przeszkody dla złożenia skutecznego oświadczenia o potrąceniu.

Stosowanie do art. 815 § 2 k.p.c. pokwitowanie komornika ma taki sam skutek jak pokwitowanie wierzyciela sporządzone w formie dokumentu urzędowego. Zastosowanie przez Sąd tego przepisu i przyjęcie, że wystawienie przez komornika pokwitowania w związku z zajęciem wierzytelności w wyniku wykonania zabezpieczenia wywiera skutki spełnienia świadczenia (art. 462 k.c.), Sąd wywiódł z treści art. 743 § 1 k.p.c., zgodnie z którym do wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym.

Zważyć zatem należy, że z treści art. 743 § 1 k.c. wynika, iż do wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym jedynie odpowiednio, co oznacza, że niektóre z nich należy stosować wprost, a inne tylko wtedy, gdy nie sprzeciwiają się temu szczególne przepisy o postepowaniu zabezpieczającym oraz istota i cel tego postępowania.

Przyjęcie, że zajęcie wierzytelności dla zabezpieczenia stanowi spełnienie świadczenia pozostaje w oczywistej sprzeczności z celem zabezpieczenia, którym jest zapewnienia późniejszego wykonania zapadłego w sprawie orzeczenia. Nadto pozostaje w oczywistej sprzeczności z dyspozycją art. 731 k.p.c., zgodnie z którym – co do zasady - zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia.

Cechą zabezpieczenia jest jego tymczasowość, tym samym nie sposób przyjąć, by na skutek zajęcia wierzytelności w wykonaniu zabezpieczenia mogło dojść do skwitowania dłużnika i wygaśnięcia wierzytelności. Zatem i z tych względów nie zachodziły przeszkody dla skutecznego złożenia przez stronę powodową oświadczenia o potraceniu.

Wyrok SA w Krakowie z dnia 21 kwietnia 2016 r., I ACa 32/16

Standard: 5081 (pełna treść orzeczenia)