Prokurent jako podmiot odpowiedzialny z art. 296 k.k.

Do zakresu obowiązków prokurenta należą również działania polegające na zajmowaniu się sprawami należącymi do sfery majątkowej lub gospodarczej, w tym w rozumieniu przepisu art. 296 § 1 k.k.

Pomimo, iż prokura jest rodzajem pełnomocnictwa (art. 1091 § 1 k.c.), a więc wynika z jednostronnego oświadczenia woli podmiotu, który ją ustanawia, należy uznać, że może być podstawą umownego obowiązku zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą, o czym mowa w art. 296 § 1 k.k. Za takim stanowiskiem przemawia szeroka interpretacja pojęcia umowy, którym posługuje się ten przepis. Za umowę w jego rozumieniu należy bowiem uznawać nie tylko czynność prawną, polegającą na zgodnym oświadczeniu woli co najmniej dwóch osób, zmierzających do nawiązania stosunku prawnego, którego treścią jest obowiązek, o którym mowa w art. 296 § 1 k.k., ale również jednostronną czynność określonego podmiotu, którego skutkiem jest powstanie takiego obowiązku po stronie innej osoby. Do takich czynności należy właśnie udzielenie pełnomocnictwa lub prokury. Choć są one jednostronne, a zatem do ich skuteczności nie jest wymagane wykonanie czynności prawnej przez umocowanego, trudno sobie wyobrazić realizację obowiązku zajmowania się sprawami majątkowymi czy też działalnością gospodarczą innego podmiotu bez jego akceptacji. W istocie więc udzielenie pełnomocnictwa lub prokury zakłada dorozumianą zgodę umocowanego na realizację wynikających z tego udzielenia obowiązków, co do której przyjmuje się, że zachodzi, chyba że co innego wynikałoby ze stanowiska umocowanego. 

Oczywiste jest, że nie sposób oczekiwać realizacji obowiązków wymienionych w art. 296 § 1 k.k. w sytuacji, kiedy umocowany wyrazi brak akceptacji przyjęcia na siebie obowiązków wynikających z umocowania. Należy zarazem zaznaczyć, że pojęcie „umowa”, należy do terminów języka prawniczego, a nie prawnego, a więc nie musi być utożsamiane wyłącznie z takim rozumieniem, jakie byłoby właściwe wyłącznie na gruncie jednej gałęzi prawa, gdzie zostało ukształtowane, zwłaszcza gdy w ramach innej gałęzi nie jest wykluczone szersze jego rozumienie.

Warto odnotować, że w piśmiennictwie wyrażono również stanowisko, według którego prokura może być w zależności od okoliczności zaliczona do każdego z trzech wymienionych w art. 296 § 1 k.k. źródeł obowiązków zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą, z których naruszeniem może dojść do popełnienia przestępstwa stypizowanego w tym przepisie (zob. A. Mucha, Prokurent jako podmiot przestępstwa niegospodarności z art. 296 § 1 k.k., Prok. i Pr. 2015, nr 7-8, s. 149). Przy takiej wykładni prokura już ze swojej istoty stanowiłaby źródło uprawnień i obowiązków, o których mowa w art. 296 § 1 k.k.

Pomimo, że w orzecznictwie sądów powszechnych wyrażono odmienne stanowisko (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 27 lutego 2019 r., II AKa 292/18), eksponujące dwustronny charakter umowy, jako podstawy uprawnień i obowiązków, o których mowa w art. 296 k.k. i przez to brak możliwości zaliczenia prokury do umowy, która obok ustawy i decyzji właściwego organu wymieniona jest w tym przepisie, należy uznać, że jest to stanowisko błędne. 

Postanowienie SN z dnia 4 kwietnia 2022 r., II KK 22/22

Standard: 78365 (pełna treść orzeczenia)