Przywłaszczenie nieruchomości

Zgodnie z powołanym przepisem art. 284 § 1 k.k. przedmiotem określonej w nim ochrony są jedynie rzeczy ruchome oraz prawa majątkowe. Zgodzić się zatem należy ze stanowiskiem skarżącego, że przedmiotem przywłaszczenia o jakim mowa w powolnym przepisie nie może być nieruchomość, ale może być nim związane z nieruchomością prawo majątkowe, a więc prawo własności nieruchomości. W tym przypadku działania sprawcy mogą polegać na pozorowaniu określonych czynności prawnych, składaniu oświadczeń woli czy objawiać się przez czynności faktyczne wskazujące na przysługiwanie określonego prawa majątkowego. Przy czym muszą to być zachowania sprawcy, z których w sposób jednoznaczny wynika, że traktuje on określone prawo majątkowe jako własne (jemu przysługujące).

Samo przywłaszczenie musi zostać w odpowiedni sposób zamanifestowane na zewnątrz. Owo uzewnętrznienie przywłaszczenia przyjmować musi postać zachowania, uniemożliwiającego osobie, której przysługuje odpowiednie prawo, swobodnie nim rozporządzać (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 12 czerwca 2013 r., II AKa 75/13).

Przejawem "właścicielskiego" stosunku sprawcy do prawa majątkowego może być zachowanie uniemożliwiające rozporządzanie prawem przez osobę uprawnioną, jak i zachowanie uniemożliwiające osobie uprawnionej skorzystanie z tego prawa majątkowego lub co najmniej z części uprawnień składających się na to prawo. Zasadnie wskazuje się w orzecznictwie, że "dla przyjęcia realizacji znamion przestępstwa przywłaszczenia cudzego prawa majątkowego, od strony podmiotowej konieczne jest wykazanie, że sprawca chciał rozporządzić cudzym prawem majątkowym, tak jak właściciel, i że jego działaniu towarzyszył zamiar zatrzymania tego prawa dla siebie lub dla innej osoby, bez żadnego ku temu tytułu" (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 20 stycznia 2014 r., II AKa 400/13).

Rozporządzenie prawem majątkowym należy rozumieć szeroko, także jako skorzystanie z prawa majątkowego wyłączające, co najmniej tempore criminis możliwość skorzystania z tego prawa przez uprawnionego. W odniesieniu do prawa własności trafnie podkreśla się także, że "w przypadku przywłaszczenia przedmiotem czynności wykonawczej nie musi być cudza rzecz ruchoma, gdyż przepis art. 284 § 1 k.k. rozszerza katalog przedmiotów wykonawczych także o cudze prawa majątkowe. Do znamion należy również rozporządzenie jak swoim własnym prawem majątkowym, a takim prawem o charakterze majątkowym jest prawo własności nieruchomości. Nie ma tu znaczenia kwestia posiadania, czyli stanu faktycznego, ale właśnie prawa własności" Stanowisko to zostało już ugruntowane w doktrynie i orzecznictwie (wyrok SA w Szczecinie z dnia 9 stycznia 2013 r., II AKa 235/12, Małgorzata Dąbrowska – Kardas, Piotr Kardas – Komentarz do art. 284 Kodeksu karnego teza. 49).

Zachowanie sprawcy polega na „przywłaszczeniu" prawa majątkowego, a więc rozporządzeniu nim przez włączenie do majątku swego lub innej osoby i powiększenie w ten sposób swojego lub innej osoby stanu posiadania.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2020 r., II AKa 219/19

Standard: 78064 (pełna treść orzeczenia)

 W przepisie art. 284 §1 k.k., w przeciwieństwie do kradzieży nie musi dochodzić do zaboru rzeczy. W przypadku przywłaszczenia przedmiotem wykonawczym nie musi być cudza rzecz ruchoma, gdyż przepis ten rozszerza katalog przedmiotów wykonawczych także o cudze prawa majątkowe. Do znamion należy również rozporządzenie jak swoim własnym prawem majątkowym, a takim prawem o charakterze majątkowym jest prawo własności nieruchomości. Nie ma tu znaczenia kwestia posiadania, czyli stanu faktycznego, ale właśnie prawa własności. Oskarżone postąpiły z prawem własności mieszkania należącego do J. R. i I. K. jak ze swoim własnym, zgodnie z przekonaniemM. L., iż należy ono do niej. Takie zachowanie wyczerpuje zaś znamiona z art. 284 §1 k.k., a z uwagi na wartość tego prawa majątkowego – także typu kwalifikowanego z art. 294 § 1 k.k.

Dla ustalenia wartości przywłaszczonego prawa, nie ma znaczenia kwota, za którą mieszkanie zostało zbyte, ale wartość prawa majątkowego.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 9 stycznia 2013 r., II AKa 235/12

Standard: 78077 (pełna treść orzeczenia)