Wymóg opinii biegłych na okoliczność stanu wyłączającego możliwość rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem przez pokrzywdzonego przestępstwem z art. 198 k.k.
Seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności (art. 198 k.k.) Opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego (art. 202 k.p.k.)
Rozstrzygnięcie uzasadnionej wątpliwości czy w chwili zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 198 k.k. osoba pokrzywdzona znajdowała się, z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego, w stanie wyłączającym możliwość rozpoznania znaczenia tego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem wymaga wydania opinii przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów (art. 202 § 1 k.p.k.).
Wymóg powołania przynajmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów, ustanowiony w art. 202 § 1 k.p.k., czerpie zatem swój sens z przedmiotu ekspertyzy, którym jest wyjaśnienie uzasadnionych wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego, do czego konieczne są wiadomości specjalne, a nie z faktu, że obiektem badań biegłych będzie w zdecydowanej większości wypadków oskarżony. Wskazanie w powołanym przepisie, że chodzi o opinię o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego ma tylko takie „statystyczne” uzasadnienie i nie przekonuje, że w postępowaniu karnym opinia dotycząca kwestii poczytalności osoby pokrzywdzonej będzie wydawana na podstawie art. 193 § 1 k.p.k. przez jednego biegłego lekarza psychiatrę, a opinia mająca za przedmiot tę samą okoliczność tyle, że dotyczącą oskarżonego, przez co najmniej dwóch biegłych tej specjalności, na podstawie art. 202 § 1 k.p.k. Z tych wszystkich powodów należy uznać, że dla rozstrzygnięcia uzasadnionej -wątpliwości czy w chwili zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 198 k.k. osoba pokrzywdzona znajdowała się, z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego, w stanie wyłączającym możliwość rozpoznania znaczenia tego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem wymaga wydania opinii przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów (art. 202 § 1 k.p.k.).
Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 22 kwietnia 2015 r., II AKa 82/15
Standard: 77281 (pełna treść orzeczenia)
Skazanie oskarżonego nastąpiło bez ustalenia we właściwym trybie, czy przypisany mu czyn zawiera wszystkie znamiona przestępstwa określonego w art. 198 k.k. W szczególności chodzi o ustalenie, czy oskarżony, usiłując doprowadzić L. C. do poddania się czynnościom seksualnym, wykorzystał brak zdolności pokrzywdzonej do rozpoznania znaczenia czynu lub do pokierowania swoim postępowaniem. Wyjaśnienie przedmiotowej kwestii, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, wymaga wiadomości specjalnych..
Odpowiedzi na pytanie, czy osoba, z którą dopuszczono się czynu nierządnego, była całkowicie lub w znacznym stopniu pozbawiona zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem, udzielić może tylko opinia biegłych lekarzy psychiatrów, wydana po przeprowadzeniu specjalistycznych badań tej osoby oraz uwzględniająca zarówno stan jej zdrowia psychicznego, jak i okoliczności konkretnego czynu (postanowienie SN z dnia 16 grudnia 1974 r., Z 41/74). Tymczasem opinii takiej nie zasięgniętego ani w toku postępowania przygotowawczego, ani w toku postępowania sądowego, i to mimo dwukrotnego rozpoznawania sprawy przez sądy obu instancji. Najwidoczniej organy procesowe uznały, jednak niesłuszne, że nie jest to konieczne w sytuacji, gdy zostało ustalone, że pokrzywdzona jest upośledzona umysłowo w stopniu umiarkowanym, w dolnej granicy tego upośledzenia, z czym wiąże się znaczny stopień niepełnosprawności (orzeczenie – k. 923) i pozostaje pod stałą opieką rodziców, zaś biegła psycholog wskazała na jej brak umiejętności rozpoznawania sytuacji społecznych i rozumienia znaczenia aktów seksualnych. Rzeczywiście, daje to podstawę do przypuszczenia, że L. C. nie była w stanie rozpoznać znaczenia czynu podjętego wobec niej przez oskarżonego lub (i) pokierować swoim postępowaniem, jednak skazujące orzeczenie musi się opierać na pewnym stwierdzeniu tej okoliczności, w szczególności, że pokrzywdzona była całkowicie niezdolna do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem (zob. postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2002 r., I KZP 30/01). Jak wspomniano, nie jest to możliwe bez zasięgnięcia opinii lekarzy psychiatrów, wspartej, dla spełnienia warunku kompletności, opinią biegłego psychologa.
Wyrok SN z dnia 16 października 2012 r., V KK 262/12
Standard: 77291 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 77282