Kumulatywny zbieg przepisów art. 148 § 1 k.k. i art. 153 § 1 k.k. (zabójstwo ciężarnej kobiety)

Pełną zawartość bezprawności czynu oddaje tylko kumulatywny zbieg dwóch przepisów, typizujących zarówno zabójstwo człowieka, jak i doprowadzenie do przerwania ciąży.

W przekonaniu obrońcy, przepis art. 153 § 1 k.k. powinien być pominięty według reguły konsumpcji, w sytuacji, gdy czyn wyczerpał znamiona art. 148 § 1 k.k. Skarżący utrzymuje, że w okolicznościach sprawy śmierć dziecka nienarodzonego stanowiła wtórny skutek działania wymierzonego wyłącznie w życie D. D. Obrońca nie kwestionuje, że dokonując zabójstwa kobiety, oskarżony godził się, iż tym samym przerywa ciążę. Wywodzi jednak, że w zaistniałych okolicznościach nie można było dokonać zabójstwa matki, bez konsekwencji w postaci śmierci płodu. Płód żyje bowiem życiem ściśle uzależnionym od życia matki, pozostając z nią w biologicznym związku. Ostatecznie więc, skoro zabójstwo kobiety pociąga nieuchronnie zakończenie życia noszonego w jej ciele płodu, to zdaniem skarżącego, doprowadzenie do ustania życia płodu należy do czynu, który był skierowany przeciwko kobiecie. Zauważa nadto skarżący, że skoro Kodeks karny nie typizuje, jako odrębnego przestępstwa, zabójstwa kobiety ciężarnej, to oznacza, iż sprawca zabójstwa kobiety, będącej w tym stanie, ponosi odpowiedzialność karną wyłącznie za zabójstwo w podstawowej jego formie.

Rozumowania autora kasacji nie można akceptować. Trzeba natomiast podkreślić, że działanie oskarżonego, poza tym, że polegało na zabójstwie D. D., to przez unicestwienie płodu w sposób oczywisty wyczerpało znamiona czynu zabronionego określonego w art. 153 § 1 k.k. O tym, czy w okolicznościach czynu, oba te przepisy pozostają w zbiegu rzeczywistym (kumulatywnym), czy też pozornym, decydują znane prawu karnemu reguły wyłączania wielości ocen. Wskazywana przez autora kasacji reguła konsumpcji znajduje zastosowanie, gdy zakwalifikowanie zachowania sprawcy z jednego ze zbiegających się przepisów czyni zbędnym, z punktu widzenia potrzeby oddania zawartości kryminalnej, kwalifikowanie go z drugiego przepisu. Tak postrzegana zbędność kwalifikowania czynu z obu przepisów prawa materialnego zachodzi zaś wtedy, gdy realizacja znamion jednego czynu zabronionego, zawiera zarazem wypełnienie znamion drugiego czynu zabronionego. Sytuacja taka nie występuje w niniejszym wypadku.

Dokonując przypisanego czynu oskarżony zrealizował znamiona dwóch różnych przestępstw, wymierzonych w odrębne dobra prawne. W znamionach ustawowych zabójstwa człowieka nie zawierają się znamiona przestępstwa przerwania ciąży. Jednak in concreto popełnienie pierwszego z przestępstw realizowało nieuchronnie drugie z nich.

Wtórny skutek zabójstwa kobiety w ciąży objęty był świadomością i wolą (godzenie się) oskarżonego. Co więcej, jak wynika z ustalonych okoliczności, skierowanie przez oskarżonego przestępczego działania przeciwko D. D. wiązało się właśnie z tym, że nosiła ona jego dziecko. Żadną więc miarą nie można było pominąć, przy charakteryzowaniu zawartości kryminalnej czynu, że stanowił on nie tylko zabójstwo kobiety, lecz także przerwanie życia płodu, mimo iż naruszenie obu dóbr prawnie chronionych było wynikiem tożsamego działania. Wypełnienie znamion ustawowych obu przepisów ustawy karnej, musiało więc znaleźć swoje odzwierciedlenie w kwalifikacji prawnej czynu.

Postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2008 r., V KK 301/07

Standard: 76695 (pełna treść orzeczenia)